Hér hef ég nokkur almenn orð um menntamál og mína aðkomu og skoðun á þeim viðamikla málflokki. Eins birti ég hér þá pistla sem ég hef ritað um menntamál og hafa birst á öðrum vettvangi. Meðal annars á öðrum stöðum hér á síðunni.
Almennar vangaveltur
Ég er menntaður grunnskólakennari og hef starfað við kennslu síðan árið 2004. Ég útskrifaðist þó ekki fyrr en vorið 2010 og er í raun enn í námi, því ég ákvað að halda strax áfram í meistaranám við Menntavísindasvið H.Í.
Ég er spenntur fyrir því að nýta tæknina betur við kennslu og hef reynt að gera það í mínu starfi. Ég og samstarfskona mín, Sigríður Sigurðardóttir, höfum til að mynda gefið út kennsluvef+bók fyrir byrjendur í dönsku. Námsefnið heitir Lær og Leg og er aðgengilegt á vefsíðunni lærogleg.is. Haustið 2015 kemur svo út nýr kennsluvefur í dönsku eftir okkur Siggu. Sá heitir Lige i lommen og er ætlaður fyrir elstu nemendur í grunnskóla. Vefurinn er fullur af verkefnum fyrir snjalltæki. Námsgagnastofnun gefur út.
Við Sigga höfum líka notað farsíma töluvert í okkar dönskukennslu. Umfjöllun um það helsta sem við höfum verið að bauka í þeim efnum má nálgast á vef Tungumálatorgs. Styttri útgáfu má lesa á vef Sunnlenska fréttablaðsins.
Ég er mikill áhugamaður um menntamál og hef sterkar skoðanir á mörgu sem viðkemur námi og kennslu grunnskólabarna.
- Ég deili þeirri skoðun með mörgu góðu fólki að íslenskt skólakerfi sé um margt á villigötum.
- Ég er sammála þeim sem telja að vægi bóknáms sé allt of mikið.
- Ég er ekki sammála þeim sem telja að stytting náms til stúdentsprófs minnki brottfall nemenda úr
framhaldsskólum, eins og sterklega er haldið á lofti þessa dagana.
- Ég tel að það sé mikilvægara að kenna færni en upplýsingar.
- Ég held að við komumst í gegnum lífið án þess að gera greinarmun á andlagi og sagnfyllingu, eða að taka til láns.
- Ég er ánægður með nýja Aðalnámskrá grunnskóla, svo langt sem hún nær. Þar er skólum gefið meira frelsi til þess að
ákveða hvað þeir kenna og hvernig. Það er gott og blessað, en meðan enn er gerð krafa um það í samræmdum
prófum að nemendur kunni skil á veikri og sterkri beygingu sagnorða, svo dæmi sé tekið, þá er frelsið meira í orði en
á borði. Þessu þarf að breyta. Í hvert skipti sem ný Aðalnámskrá kemur út hefur einhverju verið bætt við.
Einhverju sem talið er nauðsynlegt að kenna íslenskum börnum. Sjaldgæfara er að eitthvað sé tekið út og nú er svo
komið að engin leið er að komast yfir allt sem kveðið er á um í námskránni. Jafnvel þótt grunnskólaskylda væri
lengd í 20 ár. Svo ég vitni nú í sjálfan mig.
- Ég held að helsta mein íslensks skólakerfis sé hversu hrifnæmt sumt áhrifamikið fólk hefur verið í gegnum tíðina.
Ef sagan er skoðuð sést að reglulega koma fram atriði - stór og smá - sem eiga að gjörbreyta námi og kennslu til hins
betra. -Skóli fyrir alla - Skóli án aðgreiningar - ART þjálfun - Davis lestraraðferðin - Einstaklingsmiðað nám - SMT - PMT -
HAM - Opni skólinn - og hvað þetta nú allt heitir.
Trú yfirvalda á að eitthvað eitt kerfi, einhver ein aðferð virki fyrir alla - og geri nám markvissara og innihaldsríkara
er að mínu mati mesta meinsemdin í íslensku skólakerfi. Það má finna margt gott í öllum þeim aðferðum og kerfum
sem ég tel upp hér að ofan, en ekkert þeirra bjargar heiminum eitt og sér.
Ég gæti haldið áfram í allan dag að rausa um þetta, en aðalatriðið í minum huga er að það skiptir ekki höfuðmáli hvaða
aðferðum er beitt. Það er ekki til nein töfralausn sem hentar öllum. Það sem skiptir mestu máli er á endanum alltaf
kennarinn, þótt allt hitt skipti auðvitað líka máli. Tekst honum að vekja forvitni nemenda, efla með þeim virðingu
fyrir sjálfum sér og öðrum, búa til næringarríkt lærdómsumhverfi, efla sköpunargáfu og sjálfstraust og hvetja til
uppbyggilegrar samræðu? Ef það tekst, þá er mér nokk sama hvernig það er gert. En í mínum huga er alveg ljóst að
það hefst ekki með „valdboði að ofan".
Ég læt hér fylgja hlekk á athyglisverða grein um valdeflingu kennara sem Edda Kjartansdóttir skrifaði fyrir nokkrum
árum. Þar er að finna gagnlegar ábendingar til þeirra sem koma að skólastarfi - ekki síst til okkar kennara.
- Ég er sammála þeim sem telja að vægi bóknáms sé allt of mikið.
- Ég er ekki sammála þeim sem telja að stytting náms til stúdentsprófs minnki brottfall nemenda úr
framhaldsskólum, eins og sterklega er haldið á lofti þessa dagana.
- Ég tel að það sé mikilvægara að kenna færni en upplýsingar.
- Ég held að við komumst í gegnum lífið án þess að gera greinarmun á andlagi og sagnfyllingu, eða að taka til láns.
- Ég er ánægður með nýja Aðalnámskrá grunnskóla, svo langt sem hún nær. Þar er skólum gefið meira frelsi til þess að
ákveða hvað þeir kenna og hvernig. Það er gott og blessað, en meðan enn er gerð krafa um það í samræmdum
prófum að nemendur kunni skil á veikri og sterkri beygingu sagnorða, svo dæmi sé tekið, þá er frelsið meira í orði en
á borði. Þessu þarf að breyta. Í hvert skipti sem ný Aðalnámskrá kemur út hefur einhverju verið bætt við.
Einhverju sem talið er nauðsynlegt að kenna íslenskum börnum. Sjaldgæfara er að eitthvað sé tekið út og nú er svo
komið að engin leið er að komast yfir allt sem kveðið er á um í námskránni. Jafnvel þótt grunnskólaskylda væri
lengd í 20 ár. Svo ég vitni nú í sjálfan mig.
- Ég held að helsta mein íslensks skólakerfis sé hversu hrifnæmt sumt áhrifamikið fólk hefur verið í gegnum tíðina.
Ef sagan er skoðuð sést að reglulega koma fram atriði - stór og smá - sem eiga að gjörbreyta námi og kennslu til hins
betra. -Skóli fyrir alla - Skóli án aðgreiningar - ART þjálfun - Davis lestraraðferðin - Einstaklingsmiðað nám - SMT - PMT -
HAM - Opni skólinn - og hvað þetta nú allt heitir.
Trú yfirvalda á að eitthvað eitt kerfi, einhver ein aðferð virki fyrir alla - og geri nám markvissara og innihaldsríkara
er að mínu mati mesta meinsemdin í íslensku skólakerfi. Það má finna margt gott í öllum þeim aðferðum og kerfum
sem ég tel upp hér að ofan, en ekkert þeirra bjargar heiminum eitt og sér.
Ég gæti haldið áfram í allan dag að rausa um þetta, en aðalatriðið í minum huga er að það skiptir ekki höfuðmáli hvaða
aðferðum er beitt. Það er ekki til nein töfralausn sem hentar öllum. Það sem skiptir mestu máli er á endanum alltaf
kennarinn, þótt allt hitt skipti auðvitað líka máli. Tekst honum að vekja forvitni nemenda, efla með þeim virðingu
fyrir sjálfum sér og öðrum, búa til næringarríkt lærdómsumhverfi, efla sköpunargáfu og sjálfstraust og hvetja til
uppbyggilegrar samræðu? Ef það tekst, þá er mér nokk sama hvernig það er gert. En í mínum huga er alveg ljóst að
það hefst ekki með „valdboði að ofan".
Ég læt hér fylgja hlekk á athyglisverða grein um valdeflingu kennara sem Edda Kjartansdóttir skrifaði fyrir nokkrum
árum. Þar er að finna gagnlegar ábendingar til þeirra sem koma að skólastarfi - ekki síst til okkar kennara.
- Ég er á móti árlegri pissukeppni sveitarfélaganna í formi samræmdra prófa. Ég er samt sem áður í grunninn fylgjandi
samræmdum prófum í einhverri mynd. Það er skynsamlegt að nemendur taki samræmd próf í 4., 7. og 10. bekk, þó
ekki væri til annars en að meta þeirra eigin framfarir á grunnskólagöngunni. En að halda því fram að faglegt starf
skóla endurspeglist í útkomu samræmdra prófa í 10. bekk, eins og ég hef heyrt suma sveitastjórnarmenn gera, ber
vitanlega vott um afar lítinn skilning á skólastarfi. Auðvitað gefur útkoma á samræmdum prófum einhverja mynd af
skólastarfinu, en það er oftar en ekki svo að í þeim skólum sem skora hæst á samræmdum prófum situr tiltölulega hátt
hlutfall nemenda heima á prófdag og tekur ekki prófin. Allt upp í 30-40% nemenda. Hvernig skyldi nú standa á því?
Ég hallast helst að því að það eigi ekki að gefa útkomu úr samræmdum prófum út opinberlega. Þannig mætti vinna úr
niðurstöðunum innan hvers skóla og sveitarfélags, með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Ekki sveitarfélaganna.
Ég held líka að það þurfi að vanda betur til verka þegar samræmd próf eru samin. Það helst í hendur við það mikla
verk sem ég tel að þurfi að ráðast í, í sambandi við Aðalnámskrá. Það er, að grisja hana eins og ég vík að hér að ofan.
- Ég tel að skólar verði að búa þannig um hnútana að nemendur klári heimanám sitt í skólanum. Félagsleg staða sumra
nemenda er einfaldlega þannig að ekki er hægt að ætlast til þess að þeir læri heima. Geri skólar kröfu um að öll börn læri
heima halda þeir áfram að byggja ofan á þann félagslega ójöfnuð sem nemendur búa við - og auka hann jafnt og þétt.
- Ég tel að það þurfi að ræða það í fullri alvöru hvort sveitarfélögin eru best til þess fallin að reka leik- og grunnskóla.
Ég trúi því að sveitarfélögin hafi ráðist í þetta verk af góðri trú og það hafi margt gott verið gert á þessum árum sem
skólarnir hafa verið á hendi þeirra. En nú er staðan sú að metnaðarleysi sveitarfélaganna er algjört. Ég tel líka að það
þurfi að hraða frekari sameiningu sveitarfélaga. Á Íslandi eru 74 sveitarfélög. Sum þeirra hafa ekki bolmagn til þess
að standa undir rekstri skólanna. Enda er íslenskt skólakerfi orðið eitt það dýrasta í heiminum.
- Gleymum því samt aldrei að það er margt gott og spennandi í gangi í skólum landsins.
Enda margt gott fólk sem kemur að skólastarfi um allt land.
samræmdum prófum í einhverri mynd. Það er skynsamlegt að nemendur taki samræmd próf í 4., 7. og 10. bekk, þó
ekki væri til annars en að meta þeirra eigin framfarir á grunnskólagöngunni. En að halda því fram að faglegt starf
skóla endurspeglist í útkomu samræmdra prófa í 10. bekk, eins og ég hef heyrt suma sveitastjórnarmenn gera, ber
vitanlega vott um afar lítinn skilning á skólastarfi. Auðvitað gefur útkoma á samræmdum prófum einhverja mynd af
skólastarfinu, en það er oftar en ekki svo að í þeim skólum sem skora hæst á samræmdum prófum situr tiltölulega hátt
hlutfall nemenda heima á prófdag og tekur ekki prófin. Allt upp í 30-40% nemenda. Hvernig skyldi nú standa á því?
Ég hallast helst að því að það eigi ekki að gefa útkomu úr samræmdum prófum út opinberlega. Þannig mætti vinna úr
niðurstöðunum innan hvers skóla og sveitarfélags, með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Ekki sveitarfélaganna.
Ég held líka að það þurfi að vanda betur til verka þegar samræmd próf eru samin. Það helst í hendur við það mikla
verk sem ég tel að þurfi að ráðast í, í sambandi við Aðalnámskrá. Það er, að grisja hana eins og ég vík að hér að ofan.
- Ég tel að skólar verði að búa þannig um hnútana að nemendur klári heimanám sitt í skólanum. Félagsleg staða sumra
nemenda er einfaldlega þannig að ekki er hægt að ætlast til þess að þeir læri heima. Geri skólar kröfu um að öll börn læri
heima halda þeir áfram að byggja ofan á þann félagslega ójöfnuð sem nemendur búa við - og auka hann jafnt og þétt.
- Ég tel að það þurfi að ræða það í fullri alvöru hvort sveitarfélögin eru best til þess fallin að reka leik- og grunnskóla.
Ég trúi því að sveitarfélögin hafi ráðist í þetta verk af góðri trú og það hafi margt gott verið gert á þessum árum sem
skólarnir hafa verið á hendi þeirra. En nú er staðan sú að metnaðarleysi sveitarfélaganna er algjört. Ég tel líka að það
þurfi að hraða frekari sameiningu sveitarfélaga. Á Íslandi eru 74 sveitarfélög. Sum þeirra hafa ekki bolmagn til þess
að standa undir rekstri skólanna. Enda er íslenskt skólakerfi orðið eitt það dýrasta í heiminum.
- Gleymum því samt aldrei að það er margt gott og spennandi í gangi í skólum landsins.
Enda margt gott fólk sem kemur að skólastarfi um allt land.
Pistlar um skólamál
Snjallsímaofbeldi?
Birt í Fréttablaðinu í febrúar 2014
Varaformaður Félags grunnskólakennara, Guðbjörg Ragnarsdóttir, lýsti í Fréttablaðinu á dögunum yfir áhyggjum af auknu ofbeldi nemenda í garð kennara.
Ekki hvarflar það að mér að gera lítið úr ofbeldi, en ég hnaut um það í máli Guðbjargar að hún skilgreinir símanotkun nemenda sem eitt form ofbeldis. Varaformaðurinn segir það algengt að nemendur taki upp myndskeið, eða hljóðbrot, af því þegar kennarar brýni raustina í kennslustundum og hóti síðan að gera það aðgengilegt öllum sem vilja heyra og sjá á internetinu. Að þessu sögðu segist hún ekki skilja þörfina á því að nemendur séu með síma í skólastofunni, sem búi yfir öðrum eiginleikum en hægt sé að hringja í þá og úr þeim.
Ég er satt að segja dálítið hugsi yfir þessu. Í fyrsta lagi finnst mér það dapurlegt viðhorf að snjallsímar og skóli fari ekki saman. Snjallsímar eru öflug tæki sem kennarar ættu að nýta sér í kennslunni. Það er illt til þess að vita að fólk í forystusveit grunnskólakennara skuli sjá óvin í nýrri tækni.
Í öðru lagi get ég ekki séð að það þurfi að ríkja mikil leynd yfir því sem fram fer í skólastofunni. Ég vona að þar gerist ekki margt sem ekki þolir dagsins ljós.
Vissulega get ég tekið undir það, að með tilkomu snjallsímanna eru kennarar berskjaldaðri en áður. Ég er sjálfur dauðfeginn að ekki séu til mörg myndbrot af mér í skólastofunni. Bæði er ég aðeins of feitur fyrir sjónvarp og auk þess hef ég lent í því að segja og gera hluti sem ég iðrast innilega.
En ég held að það sé með þetta eins og flesta aðra hluti, að boð og bönn séu ekki endilega besta leiðin. Farsælla sé að kenna nemendum að nota tækin á skynsamlegan hátt og ekki síður að reyna að koma þannig samskiptum á í skólastofunni að ekki sé sérstök þörf fyrir hótanir eða annað ofbeldi. Það tekst auðvitað ekki alltaf, en vonandi er það að minnsta kosti stefnan.
Birt í Fréttablaðinu í febrúar 2014
Varaformaður Félags grunnskólakennara, Guðbjörg Ragnarsdóttir, lýsti í Fréttablaðinu á dögunum yfir áhyggjum af auknu ofbeldi nemenda í garð kennara.
Ekki hvarflar það að mér að gera lítið úr ofbeldi, en ég hnaut um það í máli Guðbjargar að hún skilgreinir símanotkun nemenda sem eitt form ofbeldis. Varaformaðurinn segir það algengt að nemendur taki upp myndskeið, eða hljóðbrot, af því þegar kennarar brýni raustina í kennslustundum og hóti síðan að gera það aðgengilegt öllum sem vilja heyra og sjá á internetinu. Að þessu sögðu segist hún ekki skilja þörfina á því að nemendur séu með síma í skólastofunni, sem búi yfir öðrum eiginleikum en hægt sé að hringja í þá og úr þeim.
Ég er satt að segja dálítið hugsi yfir þessu. Í fyrsta lagi finnst mér það dapurlegt viðhorf að snjallsímar og skóli fari ekki saman. Snjallsímar eru öflug tæki sem kennarar ættu að nýta sér í kennslunni. Það er illt til þess að vita að fólk í forystusveit grunnskólakennara skuli sjá óvin í nýrri tækni.
Í öðru lagi get ég ekki séð að það þurfi að ríkja mikil leynd yfir því sem fram fer í skólastofunni. Ég vona að þar gerist ekki margt sem ekki þolir dagsins ljós.
Vissulega get ég tekið undir það, að með tilkomu snjallsímanna eru kennarar berskjaldaðri en áður. Ég er sjálfur dauðfeginn að ekki séu til mörg myndbrot af mér í skólastofunni. Bæði er ég aðeins of feitur fyrir sjónvarp og auk þess hef ég lent í því að segja og gera hluti sem ég iðrast innilega.
En ég held að það sé með þetta eins og flesta aðra hluti, að boð og bönn séu ekki endilega besta leiðin. Farsælla sé að kenna nemendum að nota tækin á skynsamlegan hátt og ekki síður að reyna að koma þannig samskiptum á í skólastofunni að ekki sé sérstök þörf fyrir hótanir eða annað ofbeldi. Það tekst auðvitað ekki alltaf, en vonandi er það að minnsta kosti stefnan.
PISA útkoman er mér að kenna
Birt í Sunnlenska í desember 2013
Þegar þetta er ritað er nýbúið að birta niðurstöður úr PISA könnun, sem lögð var fyrir 10. bekkinga á Íslandi og jafnaldra þeirra í 64 löndum árið 2012
Eins og venjulega þegar niðurstöður samanburðarkannana eru ekki eins og best verður á kosið hrekkur fólk ýmist í árásar- eða varnarham. Kennarar og skólastjórnendur fara í vörn, ýmsir aðrir þjóðfélagshópar spyrja í forundran hvað í ósköpunum sé í gangi í skólum landsins.
Ég skil vel að fólk spyrji og ég skal fúslega taka á mig nokkra sök. Ég er kennari og deildarstjóri í grunnskóla og ég viðurkenni að stundum koma dagar þar sem ég stend mig ekki nægilega vel í vinnunni. Stundum er ég utan við mig og annars hugar og stundum koma dagar þar sem ég er latur og nenni hreinlega ekki að gera hlutina eins vel og ég get.
Gleymum þó ekki að líta á björtu hliðarnar. Niðurstöður PISA sýna að skólabragur á Íslandi hefur batnað og íslenskum ungmennum líður betur en áður í skólanum. Það eru afar ánægjuleg tíðindi.
Kannanir á borð við PISA geta haft mikið gildi fyrir skólastarf og þar með framtíð barnanna okkar. Það er mikilvægt að við nýtum niðurstöðurnar sem allra best og reynum að læra af þeim. Leggjumst ekki í vörn. Ráðumst heldur ekki hvert á annað. Ræðum málin af yfirvegun og skynsemi og reynum að þokast fram á við.
Ég ætla að reyna að standa mig betur í mínu starfi í framtíðinni. Ég lofa. Ég veit að ég get gert betur og ég trúi því að þannig geti ég stuðlað að því að líf nemenda minna verði innihalds- og hamingjuríkara.
Ég vona að þú lesandi góður sért líka tilbúinn til þess að leggja þitt af mörkum. Gildir þá einu hvort þú ert kennari, foreldri, skólastjóri, bæjarstjóri, fréttamaður, prestur eða múrari. Virkur eða óvirkur í athugasemdum í kommentakerfi DV. Það þarf jú heilt þorp til að ala upp barn, eins og afríska máltækið segir. Höfum það hugfast. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að gera betur. Það er okkur öllum fyrir bestu.
Birt í Sunnlenska í desember 2013
Þegar þetta er ritað er nýbúið að birta niðurstöður úr PISA könnun, sem lögð var fyrir 10. bekkinga á Íslandi og jafnaldra þeirra í 64 löndum árið 2012
Eins og venjulega þegar niðurstöður samanburðarkannana eru ekki eins og best verður á kosið hrekkur fólk ýmist í árásar- eða varnarham. Kennarar og skólastjórnendur fara í vörn, ýmsir aðrir þjóðfélagshópar spyrja í forundran hvað í ósköpunum sé í gangi í skólum landsins.
Ég skil vel að fólk spyrji og ég skal fúslega taka á mig nokkra sök. Ég er kennari og deildarstjóri í grunnskóla og ég viðurkenni að stundum koma dagar þar sem ég stend mig ekki nægilega vel í vinnunni. Stundum er ég utan við mig og annars hugar og stundum koma dagar þar sem ég er latur og nenni hreinlega ekki að gera hlutina eins vel og ég get.
Gleymum þó ekki að líta á björtu hliðarnar. Niðurstöður PISA sýna að skólabragur á Íslandi hefur batnað og íslenskum ungmennum líður betur en áður í skólanum. Það eru afar ánægjuleg tíðindi.
Kannanir á borð við PISA geta haft mikið gildi fyrir skólastarf og þar með framtíð barnanna okkar. Það er mikilvægt að við nýtum niðurstöðurnar sem allra best og reynum að læra af þeim. Leggjumst ekki í vörn. Ráðumst heldur ekki hvert á annað. Ræðum málin af yfirvegun og skynsemi og reynum að þokast fram á við.
Ég ætla að reyna að standa mig betur í mínu starfi í framtíðinni. Ég lofa. Ég veit að ég get gert betur og ég trúi því að þannig geti ég stuðlað að því að líf nemenda minna verði innihalds- og hamingjuríkara.
Ég vona að þú lesandi góður sért líka tilbúinn til þess að leggja þitt af mörkum. Gildir þá einu hvort þú ert kennari, foreldri, skólastjóri, bæjarstjóri, fréttamaður, prestur eða múrari. Virkur eða óvirkur í athugasemdum í kommentakerfi DV. Það þarf jú heilt þorp til að ala upp barn, eins og afríska máltækið segir. Höfum það hugfast. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að gera betur. Það er okkur öllum fyrir bestu.
-ði -di og -ti
Birt í Sunnlenska í maí 2012
Einnig birt á Kritin.is í október 2012
Eitt af því sem íslensk börn þurfa að læra á 10 ára grunnskólagöngu er að þekkja muninn á veikri og sterkri beygingu sagnorða. Hversvegna þeim er gert að læra þetta hef ég reyndar aldrei skilið. Ekki frekar en ég skil afhverju þau þurfa að læra að greina setningar í frumlag, andlag o.s.frv. Ég skildi það ekki þegar ég var sjálfur í grunnskóla og enn síður nú, þegar ég kenni í grunnskóla.
Ég hef líka velt því fyrir mér hvers vegna börn þurfa að læra gardínudeilingu þegar hægt er að deila með einum takka á reiknivél. Reiknivélar eru til á hverju heimili. Aukinheldur eru þær í öllum I-podum og gsm símum. Hvers vegna má ekki nota þær nema stundum veit ég ekki. Enda veit ég svo sem ekki margt. Ég hef spurt mér fróðari menn, en um þetta virðast skiptar skoðanir.
Íslenskt skólakerfi er þrátt fyrir þetta tuð í mér um margt býsna gott. Ýmsu má þó breyta. Það er altént mín skoðun. Tæknigrúsk, tónlist, dans, leiklist, tjáning og í raun allt sem viðkemur sköpun má að mínu viti má meira vægi. Og margt fleira. En spurningin er alltaf, á kostnað hvers?
Hvað börn eiga að læra í grunnskóla er ákveðið af menntayfirvöldum og gefið út í Aðalnámskrá grunnskóla. Í hvert skipti sem ný Aðalnámskrá kemur út hefur einhverju verið bætt við. Einhverju sem talið er nauðsynlegt að kenna íslenskum börnum. Sjaldgæfara er að eitthvað sé tekið út og nú er svo komið að engin leið er að komast yfir allt sem kveðið er á um í námskránni. Jafnvel þótt grunnskólaskylda væri lengd í 20 ár.
Í nýútkominni Aðalnámskrá kveður þó við nýjan tón, því nú fá skólar meiru að ráða um það hvað þeir kenna og hvað ekki. Ég þykist vita að í mörgum skólum sé því tækifæri tekið fegins hendi. Ég veit til að mynda að á mínum vinnustað er nú þegar farin af stað vinna við að útfæra skólanámskrá sem verður sjálfstæðari en fyrri námskrár, ef svo má að orði komast. Í þeirri vinnu er m.a. leitast við að svara því hvaða þekkingu börn þurfa að búa yfir eftir 10 ára grunnskólagöngu.
Ég get ekki sagt til um hvað börnin sem byrja í skóla í haust þurfa að kunna eftir 10 ár, en ég er nokkuð viss um að þau þurfa ekki að vita að sagnorð sem beygjast veikt enda á -ði, -di eða –ti í þátíð.
Birt í Sunnlenska í maí 2012
Einnig birt á Kritin.is í október 2012
Eitt af því sem íslensk börn þurfa að læra á 10 ára grunnskólagöngu er að þekkja muninn á veikri og sterkri beygingu sagnorða. Hversvegna þeim er gert að læra þetta hef ég reyndar aldrei skilið. Ekki frekar en ég skil afhverju þau þurfa að læra að greina setningar í frumlag, andlag o.s.frv. Ég skildi það ekki þegar ég var sjálfur í grunnskóla og enn síður nú, þegar ég kenni í grunnskóla.
Ég hef líka velt því fyrir mér hvers vegna börn þurfa að læra gardínudeilingu þegar hægt er að deila með einum takka á reiknivél. Reiknivélar eru til á hverju heimili. Aukinheldur eru þær í öllum I-podum og gsm símum. Hvers vegna má ekki nota þær nema stundum veit ég ekki. Enda veit ég svo sem ekki margt. Ég hef spurt mér fróðari menn, en um þetta virðast skiptar skoðanir.
Íslenskt skólakerfi er þrátt fyrir þetta tuð í mér um margt býsna gott. Ýmsu má þó breyta. Það er altént mín skoðun. Tæknigrúsk, tónlist, dans, leiklist, tjáning og í raun allt sem viðkemur sköpun má að mínu viti má meira vægi. Og margt fleira. En spurningin er alltaf, á kostnað hvers?
Hvað börn eiga að læra í grunnskóla er ákveðið af menntayfirvöldum og gefið út í Aðalnámskrá grunnskóla. Í hvert skipti sem ný Aðalnámskrá kemur út hefur einhverju verið bætt við. Einhverju sem talið er nauðsynlegt að kenna íslenskum börnum. Sjaldgæfara er að eitthvað sé tekið út og nú er svo komið að engin leið er að komast yfir allt sem kveðið er á um í námskránni. Jafnvel þótt grunnskólaskylda væri lengd í 20 ár.
Í nýútkominni Aðalnámskrá kveður þó við nýjan tón, því nú fá skólar meiru að ráða um það hvað þeir kenna og hvað ekki. Ég þykist vita að í mörgum skólum sé því tækifæri tekið fegins hendi. Ég veit til að mynda að á mínum vinnustað er nú þegar farin af stað vinna við að útfæra skólanámskrá sem verður sjálfstæðari en fyrri námskrár, ef svo má að orði komast. Í þeirri vinnu er m.a. leitast við að svara því hvaða þekkingu börn þurfa að búa yfir eftir 10 ára grunnskólagöngu.
Ég get ekki sagt til um hvað börnin sem byrja í skóla í haust þurfa að kunna eftir 10 ár, en ég er nokkuð viss um að þau þurfa ekki að vita að sagnorð sem beygjast veikt enda á -ði, -di eða –ti í þátíð.
Að viðhalda barninu í sjálfum sér
Birt í Sunnlenska í október 2012
Ég hef predikað það yfir krökkunum sem ég kenni dags daglega, að þeim liggi ekkert á að verða fullorðin. Allir þessir spennandi hlutir sem sumir þeirra virðast varla geta beðið með að upplifa geti alveg beðið í nokkur ár til viðbótar. Ég hef sagt þeim að ef maður passar sig á því að gleyma aldrei barninu innra með sér trúi ég því að manni gangi betur að fóta sig í lífinu. Flýti sér hægar.
Börn leika sér almennt blygðunarlaust. Þau skammast sín ekki fyrir að leika sér í leikjum sem þeim finnst skemmtilegir, eða að leika sér með dót sem þeim finnst spennandi. Á einhverjum tímapunkti í lífi flestra okkar kviknar síðan óttinn við álit náungans. Þá þorum við ekki lengur að viðurkenna að okkur finnist gaman í eltingarleik eða feluleik, eða höfum ennþá gaman af bílum og dúkkum eða tölvuleikjum þar sem engum er nauðgað og enginn er limlestur.
Oft er það svo að það er einhver ákveðinn hópur, til dæmis í bekknum, sem leggur línurnar um það hvað er í lagi og hvað ekki. Hvaða fötum er í lagi að klæðast, hvaða tónlist er kúl, hvaða tölvuleikir eru svalir. Hverskonar hegðun er ásættanleg. Þeir sem ekki fylgja þessum áherslum falla ekki í kramið. Nema þeir séu þeim mun sterkari persónuleikar. Það er erfitt að synda á móti straumnum.
Það er þessvegna mjög mikilvægt að við sem erum í kringum börnin á daginn og eigum að heita fullorðin reynum að gera hvað við getum til að létta á spennunni sem fylgir því að þurfa sífellt að hafa áhyggjur af því hvort þetta eða hitt áhugamálið eða viðfangsefnið sé nægilega hipp og kúl fyrir hópinn. Brýna það fyrir börnum og unglingum að það sé í lagi að leika sér. Það sé ekkert ósvalt við það. Leika sér sjálfur með þeim ef svo ber undir og sýna að enginn sé of fullorðinn til þess að taka þátt í skemmtilegum leik, hafi hann á annað borð heilsu til þess.
Ég er á fimmtugsaldri og ég hef gaman að því að leika mér. Ef ég lifi svo lengi að ég komist á elliheimili ætla ég að hafa Playstation tölvu á herberginu og spila barnalega ævintýraleiki. Ég verð reyndar mjög líklega orðinn svo stífur og stirður að ég mun alltaf tapa. Þá skora ég bara á hina ellibelgina í eltingarleik eða hollinn skollinn.
Birt í Sunnlenska í október 2012
Ég hef predikað það yfir krökkunum sem ég kenni dags daglega, að þeim liggi ekkert á að verða fullorðin. Allir þessir spennandi hlutir sem sumir þeirra virðast varla geta beðið með að upplifa geti alveg beðið í nokkur ár til viðbótar. Ég hef sagt þeim að ef maður passar sig á því að gleyma aldrei barninu innra með sér trúi ég því að manni gangi betur að fóta sig í lífinu. Flýti sér hægar.
Börn leika sér almennt blygðunarlaust. Þau skammast sín ekki fyrir að leika sér í leikjum sem þeim finnst skemmtilegir, eða að leika sér með dót sem þeim finnst spennandi. Á einhverjum tímapunkti í lífi flestra okkar kviknar síðan óttinn við álit náungans. Þá þorum við ekki lengur að viðurkenna að okkur finnist gaman í eltingarleik eða feluleik, eða höfum ennþá gaman af bílum og dúkkum eða tölvuleikjum þar sem engum er nauðgað og enginn er limlestur.
Oft er það svo að það er einhver ákveðinn hópur, til dæmis í bekknum, sem leggur línurnar um það hvað er í lagi og hvað ekki. Hvaða fötum er í lagi að klæðast, hvaða tónlist er kúl, hvaða tölvuleikir eru svalir. Hverskonar hegðun er ásættanleg. Þeir sem ekki fylgja þessum áherslum falla ekki í kramið. Nema þeir séu þeim mun sterkari persónuleikar. Það er erfitt að synda á móti straumnum.
Það er þessvegna mjög mikilvægt að við sem erum í kringum börnin á daginn og eigum að heita fullorðin reynum að gera hvað við getum til að létta á spennunni sem fylgir því að þurfa sífellt að hafa áhyggjur af því hvort þetta eða hitt áhugamálið eða viðfangsefnið sé nægilega hipp og kúl fyrir hópinn. Brýna það fyrir börnum og unglingum að það sé í lagi að leika sér. Það sé ekkert ósvalt við það. Leika sér sjálfur með þeim ef svo ber undir og sýna að enginn sé of fullorðinn til þess að taka þátt í skemmtilegum leik, hafi hann á annað borð heilsu til þess.
Ég er á fimmtugsaldri og ég hef gaman að því að leika mér. Ef ég lifi svo lengi að ég komist á elliheimili ætla ég að hafa Playstation tölvu á herberginu og spila barnalega ævintýraleiki. Ég verð reyndar mjög líklega orðinn svo stífur og stirður að ég mun alltaf tapa. Þá skora ég bara á hina ellibelgina í eltingarleik eða hollinn skollinn.