Hér gefur að líta pistla um daginn og veginn sem ég hef ritað í Sunnlenska Fréttablaðið frá því á vormánuðum 2012. Pistlarnir eru um allt og ekkert og mest hugsaðir til gamans.
María Ólafsdóttir sagðist hafa sungið af sér rassgatið fyrir Ísland í Eurovision á dögunum. Þessi unga og óreynda söngkona átti þar vitanlega við að hún hefði lagt sig alla fram og gert eins vel og hún mögulega gat, til þess að vera landi og þjóð til sóma í þessari alþjóðlegu söngvakeppni.
Samfélagsmiðlar loguðu kvöldið sem María söng. Sumir fundu sig knúna til þess að gera lítið úr frammistöðu hennar, en ég gat reyndar ekki betur séð en langflestir tuðuðu yfir tuðinu. Skömmuðust semsagt yfir þeim sem settu út á Maríu með misjafnlega ófyndnum athugasemdum. Á „mínum“ samfélagsmiðlum var samúðin að minnsta kosti með Maríu frekar en hitt.
Daginn eftir kom hún síðan með rassgats athugasemdina og þá kom annað hljóð í skrokkinn. Mörgum sem kvöldið áður höfðu haft á orði hvað fólkið á Facebook og Twitter var grimmt við söngkonuna ungu virtist misboðið. „Maður segir ekki rassgat“. Það var allt í einu orðið aðalatriðið.
Þetta er ágætt dæmi um orðhengilshátt. Maríu sárnaði grimmileg ummæli um sjálfa sig á samfélagsmiðlum og svaraði fyrir sig. Í hita leiksins notaði hún eitt óheppilegt orð, sem ekki er líklegt til vinsælda, og það var allt í einu orðið aðalatriðið í umræðunni.
Orðhengilsháttur er öflugt vopn í rökræðum – og ákaflega hvimleitt. Ég leyfi mér að fullyrða að flestir stjórnmálamenn notist við þetta verkfæri, enda gráupplagt að drepa óþægilegri umræðu á dreif með því að setja fókusinn á eitt eða tvö óheppileg orð. Orðhengilsháttur er svosem ekki einskorðaður við pólitík. Deilur hjóna og hjónaleysa leysast oft upp í þras um orðalag. „Ertu að segja að ég sé feit!?“ Hver hefur ekki lent í því?
Vissulega skiptir orðnotkun miklu máli. Það er til að mynda ekkert töff við það þegar fullorðnir karlmenn spyrja unglingsstúlkur í sjoppum hvar þeir eigi að „setja hann inn“, þegar þeir myndast við að setja kortið í posann. Það er heldur ekkert töff að kalla einhvern þroskaheftan eða geðveikan. Stundum er orðnotkun nefnilega aðalatriðið, en stundum alls ekki. Það væri voðalega gott ef við værum betri í að greina þar á milli.
Samfélagsmiðlar loguðu kvöldið sem María söng. Sumir fundu sig knúna til þess að gera lítið úr frammistöðu hennar, en ég gat reyndar ekki betur séð en langflestir tuðuðu yfir tuðinu. Skömmuðust semsagt yfir þeim sem settu út á Maríu með misjafnlega ófyndnum athugasemdum. Á „mínum“ samfélagsmiðlum var samúðin að minnsta kosti með Maríu frekar en hitt.
Daginn eftir kom hún síðan með rassgats athugasemdina og þá kom annað hljóð í skrokkinn. Mörgum sem kvöldið áður höfðu haft á orði hvað fólkið á Facebook og Twitter var grimmt við söngkonuna ungu virtist misboðið. „Maður segir ekki rassgat“. Það var allt í einu orðið aðalatriðið.
Þetta er ágætt dæmi um orðhengilshátt. Maríu sárnaði grimmileg ummæli um sjálfa sig á samfélagsmiðlum og svaraði fyrir sig. Í hita leiksins notaði hún eitt óheppilegt orð, sem ekki er líklegt til vinsælda, og það var allt í einu orðið aðalatriðið í umræðunni.
Orðhengilsháttur er öflugt vopn í rökræðum – og ákaflega hvimleitt. Ég leyfi mér að fullyrða að flestir stjórnmálamenn notist við þetta verkfæri, enda gráupplagt að drepa óþægilegri umræðu á dreif með því að setja fókusinn á eitt eða tvö óheppileg orð. Orðhengilsháttur er svosem ekki einskorðaður við pólitík. Deilur hjóna og hjónaleysa leysast oft upp í þras um orðalag. „Ertu að segja að ég sé feit!?“ Hver hefur ekki lent í því?
Vissulega skiptir orðnotkun miklu máli. Það er til að mynda ekkert töff við það þegar fullorðnir karlmenn spyrja unglingsstúlkur í sjoppum hvar þeir eigi að „setja hann inn“, þegar þeir myndast við að setja kortið í posann. Það er heldur ekkert töff að kalla einhvern þroskaheftan eða geðveikan. Stundum er orðnotkun nefnilega aðalatriðið, en stundum alls ekki. Það væri voðalega gott ef við værum betri í að greina þar á milli.
Ég fagna því innilega að sólin sé nú loksins farin að láta sjá sig. Hún hefur skinið nokkurn veginn sleitulaust undanfarna daga og það er allt annað að sjá upplitið á sjálfum mér og fólkinu í kringum mig. Sól er góð – og alltaf velkomin. Sérstaklega á Íslandi. Það er þó einn ferlegur ókostur sem jafnan fylgir fyrstu sólargeislum vorsins. Það er samviskubitið sem nagar mann stöðugt, yfir því að vera ekki úti að njóta blíðunnar.
Ég hef haft nóg að sýsla inni við, þessa tæpu viku sem sólin hefur skinið á okkur hér sunnanlands, en satt að segja hefur mér ekki orðið mikið úr verki þar sem hugurinn hefur verið úti í sólinni. Ég hef meira að segja látið mig hafa það að leggjast í sólbað úti á palli, sem er auðvitað ekkert sérstaklega næs þessa dagana því það hefur að mestu verið skítkalt.
Einn eftirmiðdaginn í vikunni reyndi ég að bæta í sumarstemninguna með því að opna einn sumaröl og hafa við hliðina á sólstólnum, en það verður að segjast alveg eins og er að hann gerði mun minna gagn en flísteppið sem ég sá mig knúinn til að sækja skömmu síðar.
Vorsólin rekur mann semsagt út í ýmislegt sem er kannski ekki alveg tímabært. Eftir heilan dag innandyra um helgina rak sólarsamviskubitið mig t.d. út í búð rétt fyrir lokun til þess að kaupa grillkjöt. Ég keypti tvo pakka af allt of marineruðu lambakjöti, grillaði það og snæddi. Máltíðin skildi lítið eftir sig nema ropa, brjóstsviða og almenn ónot, en að vísu var eldamennskan eftirminnileg því meðan ég stóð við grillið með öl í annarri og grillspaðann í hinni gerði heljarinnar haglél.
Meðan ég skrifa þessar línur skín sólin af öllu afli gegnum rúðuna, beint á hnakkann á mér. Jafnvel þótt ég viti vel að það sé ekki nema 5 stiga hiti úti, sem er svipað hitastig og í flestum ísskápum, get ég ekki beðið eftir að komast út. En ég hef ákveðið að standast freistinguna. Ég ætla frekar að skella mér í ljós eftir vinnu og fá mér svo ískaldan öl með boltanum í kvöld. Gleðilegt sumar.
Ég hef haft nóg að sýsla inni við, þessa tæpu viku sem sólin hefur skinið á okkur hér sunnanlands, en satt að segja hefur mér ekki orðið mikið úr verki þar sem hugurinn hefur verið úti í sólinni. Ég hef meira að segja látið mig hafa það að leggjast í sólbað úti á palli, sem er auðvitað ekkert sérstaklega næs þessa dagana því það hefur að mestu verið skítkalt.
Einn eftirmiðdaginn í vikunni reyndi ég að bæta í sumarstemninguna með því að opna einn sumaröl og hafa við hliðina á sólstólnum, en það verður að segjast alveg eins og er að hann gerði mun minna gagn en flísteppið sem ég sá mig knúinn til að sækja skömmu síðar.
Vorsólin rekur mann semsagt út í ýmislegt sem er kannski ekki alveg tímabært. Eftir heilan dag innandyra um helgina rak sólarsamviskubitið mig t.d. út í búð rétt fyrir lokun til þess að kaupa grillkjöt. Ég keypti tvo pakka af allt of marineruðu lambakjöti, grillaði það og snæddi. Máltíðin skildi lítið eftir sig nema ropa, brjóstsviða og almenn ónot, en að vísu var eldamennskan eftirminnileg því meðan ég stóð við grillið með öl í annarri og grillspaðann í hinni gerði heljarinnar haglél.
Meðan ég skrifa þessar línur skín sólin af öllu afli gegnum rúðuna, beint á hnakkann á mér. Jafnvel þótt ég viti vel að það sé ekki nema 5 stiga hiti úti, sem er svipað hitastig og í flestum ísskápum, get ég ekki beðið eftir að komast út. En ég hef ákveðið að standast freistinguna. Ég ætla frekar að skella mér í ljós eftir vinnu og fá mér svo ískaldan öl með boltanum í kvöld. Gleðilegt sumar.
Nú logar allt í deilum á vinnumarkaði og gamlir og þreyttir frasar farnir að hljóma. Mesti hávaðinn yfirleitt í verkalýðsforingjum sem sjálfir eru margir hverjir með margföld mánaðarlaun verkafólks.
Eins og áður hefur komið fram er ég alinn upp á heimili sósíalista. Foreldrar mínir innrættu mér það að enginn maður væri rétthærri eða merkilegri en annar. Eftir því sem árin líða hef ég fjarlægst þessa sósíalistísku hugsun, þótt hún sé um margt bæði göfug og falleg. Mér finnst bara ekki allir jafn góðir.
Auðvitað voru foreldrar mínir ekki jafn bláeygir og ég er í aðra röndina að halda fram, en fátt fór held ég meira í taugarnar á þeim en misskipting. Þar get ég verið hjartanlega sammála þeim – og vonandi við flest. Það er hinsvegar alveg ljóst í mínum huga að jöfnuður getur verið vandmeðfarinn.
Tökum sem dæmi kröfu verkalýðsforingja um að lægstu laun hækki í 300 þúsund á mánuði. Mér finnst það sanngjörn krafa, enda get ég vart ímyndað mér hvernig á að vera hægt að komast af með minna. En þá komum við að því að ýmsar stéttir háskólafólks fá ekki mikið meira í laun en 300 þúsund á mánuði. Nýútskrifaður kennari fær líklega rétt rúmar 300 þúsund krónur í byrjunarlaun, eftir 5 ára háskólanám.
Ég ætla að biðja ykkur um að halda því ekki fram að ég sé haldinn menntahroka þótt ég lýsi því yfir að mér finnist ekki sanngjarnt að ómenntaður verkamaður hafi sömu laun og manneskja með 5 ára háskólanám. Mér finnst heldur ekki sanngjarnt að verkamaður sem leggur helmingi meira á sig en maðurinn við hliðina á honum – og gerir hlutina helmingi betur – fái sömu laun og hinn.
Við búum í ríku þjóðfélagi. Við eigum að geta borgað þannig laun að allir geti komist sæmilega af. 300 þúsund króna lágmarkslaun setja þjóðfélagið andskotann ekki á hliðina. En. Við verðum líka að geta umbunað fólki sem er til í að leggja aðeins meira á sig en næsti maður. Fólk verður að hafa hvata til þess að leggja meira á sig, hvort sem það er að sækja sér menntun eða í einhverju öðru formi. Jöfnuður má ekki vera letjandi.
Eins og áður hefur komið fram er ég alinn upp á heimili sósíalista. Foreldrar mínir innrættu mér það að enginn maður væri rétthærri eða merkilegri en annar. Eftir því sem árin líða hef ég fjarlægst þessa sósíalistísku hugsun, þótt hún sé um margt bæði göfug og falleg. Mér finnst bara ekki allir jafn góðir.
Auðvitað voru foreldrar mínir ekki jafn bláeygir og ég er í aðra röndina að halda fram, en fátt fór held ég meira í taugarnar á þeim en misskipting. Þar get ég verið hjartanlega sammála þeim – og vonandi við flest. Það er hinsvegar alveg ljóst í mínum huga að jöfnuður getur verið vandmeðfarinn.
Tökum sem dæmi kröfu verkalýðsforingja um að lægstu laun hækki í 300 þúsund á mánuði. Mér finnst það sanngjörn krafa, enda get ég vart ímyndað mér hvernig á að vera hægt að komast af með minna. En þá komum við að því að ýmsar stéttir háskólafólks fá ekki mikið meira í laun en 300 þúsund á mánuði. Nýútskrifaður kennari fær líklega rétt rúmar 300 þúsund krónur í byrjunarlaun, eftir 5 ára háskólanám.
Ég ætla að biðja ykkur um að halda því ekki fram að ég sé haldinn menntahroka þótt ég lýsi því yfir að mér finnist ekki sanngjarnt að ómenntaður verkamaður hafi sömu laun og manneskja með 5 ára háskólanám. Mér finnst heldur ekki sanngjarnt að verkamaður sem leggur helmingi meira á sig en maðurinn við hliðina á honum – og gerir hlutina helmingi betur – fái sömu laun og hinn.
Við búum í ríku þjóðfélagi. Við eigum að geta borgað þannig laun að allir geti komist sæmilega af. 300 þúsund króna lágmarkslaun setja þjóðfélagið andskotann ekki á hliðina. En. Við verðum líka að geta umbunað fólki sem er til í að leggja aðeins meira á sig en næsti maður. Fólk verður að hafa hvata til þess að leggja meira á sig, hvort sem það er að sækja sér menntun eða í einhverju öðru formi. Jöfnuður má ekki vera letjandi.
Leiðréttingar af ýmsu tagi eru orðnar áberandi þáttur í lífi fólks. Kynleiðréttingar, sjónleiðréttingar o.s.frv. Við erum alveg hætt að laga hluti eða breyta þeim. Við leiðréttum.
Frægasta leiðrétting síðari tíma á Íslandi er leiðrétting verðtryggðra húsnæðislána, sem tryggði tilteknum stjórnmálaflokki stóran kosningasigur. Nú keppast stjórnarliðar reyndar við að leiðrétta þann misskilning og vilja meina að síðustu kosningar hafi snúist um vilja þjóðarinnar til að ganga í ESB, ekki leiðréttinguna.
Suður á Grikklandi tryggði annar stjórnmálaflokkur sér stórsigur í kosningum með loforði um að lánardrottnar landsins myndu leiðrétta skuldir þjóðarbúsins. Þegar til kom var sú leiðrétting reyndar heldur tilkomuminni en flokkurinn hafði lofað. Hljómar kunnuglega.
Sveitarfélög á Íslandi hafa verið dugleg að biðja um leiðréttingar. Skömmu eftir að sveitarfélögin tóku við rekstri grunnskóla af ríkinu báðu þau um leiðréttingu á dílnum. Það hefur gengið brösuglega að ná þeirri leiðréttingu í gegn. Þrátt fyrir það sóttu sveitarfélögin það mjög hart að fá að taka við þjónustu við fatlaða frá ríkinu. Sá málaflokkur hefur ekki verið á hendi sveitarfélaganna lengi, en nú hafa þau beðið um leiðréttingu á dílnum.
Reykjanesbær hefur verið talsvert í fréttum að undanförnu. Skuldsetning sveitarfélagsins er mikil, enda var þar eytt um efni fram í mörg ár. Leiðin út úr krísunni er að biðja um „leiðréttingu á skuldavandanum“.
Ég hef enga sérstaka skoðun á ofangreindum leiðréttingum, en í símanum mínum er skemmtilegur leiðréttingafídus sem ég hef mjög gaman af. Sá heitir auto-correct og virkar þannig að þegar ég skrifa skilaboð þá leiðréttir forritið ritvillur og kemur með tillögur að orðum. Þrjár tillögur í einu, oftast nær. Þegar ég byrja að skrifa hv þá birtast orðin hvernig, hvenær og Hveragerði í valglugganum, svo dæmi sé tekið.
Ég hef skringilega gaman af þessum fídus, enda kemur forritið oft með ansi furðulegar uppástungur. Til dæmis er það segin saga að ef ég ætla að skrifa andskotans vitleysa, sem ég geri stundum, þá stingur forritið iðulega upp á því að ég skrifi andskotans Vilmundur – og ekkert annað. Sem er furðulegt, því ég þekki bara einn Vilmund og honum hef ég aldrei bölvað. Svona geta nú leiðréttingar verið skrýtnar.
Að sitja ráðstefnu háskólakennara um skólamál er svolítið eins og að fara í golf. Viðfangsefnið göfugt, en umbúðirnar merkilega uppskrúfaðar og skrautlegar.
Eitthvað á þessa leið skrifaði ég á Facebook vegginn minn skömmu eftir að ég sat ráðstefnu ýmissa ,,menntavísindamanna” um starfshætti í grunnskólum. Það voru svo sem ekki djúpar pælingar að baki þessum status mínum, en eftir því sem ég hugsa málið betur held ég að þetta sé ekki svo galin samlíking hjá mér. Hún passar mér að minnsta kosti býsna vel. Sjálfhverfur sem ég er dugar það mér ágætlega.
Mér finnst gaman í golfi. Ég er reyndar ansi hreint lélegur golfari og stunda íþróttina ekki af ástríðu, lít fremur á golfið sem ágætis hreyfingu sem gaman er að iðka í góðum félagsskap. Ég hef verið í golfi í nokkuð mörg ár en á ekki marga golfhringi að baki. Líklega eru þeir að meðaltali 6-8 á ári, sem er kannski ágætis afsökun fyrir getuleysinu. Ég virði reglur um snyrtilegan klæðnað á golfvellinum, en ég á hvorki tíglapeysu né skræpóttar buxur og ekki einn einasta Lacoste bol.
Mín vegna má fólk auðvitað vera í Lacoste bolum og náttbuxum með straujuðu broti á golfvellinum, en ég get ekki að því gert að mér finnst það dálítið tilgerðarlegt. Enda leiðist mér fatasnobb, hvort heldur sem er á golfvellinum eða annarsstaðar. Vel að merkja get ég vel skilið að fólk sem stundar íþróttir klæðist vönduðum fatnaði, en ég fullyrði að maður verður ekkert betri í golfi þótt maður sé í bjánalegum bol.
Að sama skapi finnst mér gaman að kenna og hef einlægan áhuga á menntamálum, en umræður fræðimanna finnst mér stundum verða álíka tilgerðarlegar og tíglapeysurnar á golfvellinum. Á ráðstefnunni sem ég vék að í upphafi heyrði ég til dæmis svo mikið orðskrúð að á tímabili missti ég alveg af innihaldinu. Sem þó var ljómandi áhugavert. Ég drukknaði einhversstaðar úti á akrinum eða feltinu þar sem ég átti að vera að vinna með ólíkar stoðir sem skarast innbyrðis en eiga það sameiginlegt að eiga akkeri í grenndarsamfélaginu. Eða eitthvað svoleiðis….
Og ég sem hélt að ég væri bara að kenna.
Eitthvað á þessa leið skrifaði ég á Facebook vegginn minn skömmu eftir að ég sat ráðstefnu ýmissa ,,menntavísindamanna” um starfshætti í grunnskólum. Það voru svo sem ekki djúpar pælingar að baki þessum status mínum, en eftir því sem ég hugsa málið betur held ég að þetta sé ekki svo galin samlíking hjá mér. Hún passar mér að minnsta kosti býsna vel. Sjálfhverfur sem ég er dugar það mér ágætlega.
Mér finnst gaman í golfi. Ég er reyndar ansi hreint lélegur golfari og stunda íþróttina ekki af ástríðu, lít fremur á golfið sem ágætis hreyfingu sem gaman er að iðka í góðum félagsskap. Ég hef verið í golfi í nokkuð mörg ár en á ekki marga golfhringi að baki. Líklega eru þeir að meðaltali 6-8 á ári, sem er kannski ágætis afsökun fyrir getuleysinu. Ég virði reglur um snyrtilegan klæðnað á golfvellinum, en ég á hvorki tíglapeysu né skræpóttar buxur og ekki einn einasta Lacoste bol.
Mín vegna má fólk auðvitað vera í Lacoste bolum og náttbuxum með straujuðu broti á golfvellinum, en ég get ekki að því gert að mér finnst það dálítið tilgerðarlegt. Enda leiðist mér fatasnobb, hvort heldur sem er á golfvellinum eða annarsstaðar. Vel að merkja get ég vel skilið að fólk sem stundar íþróttir klæðist vönduðum fatnaði, en ég fullyrði að maður verður ekkert betri í golfi þótt maður sé í bjánalegum bol.
Að sama skapi finnst mér gaman að kenna og hef einlægan áhuga á menntamálum, en umræður fræðimanna finnst mér stundum verða álíka tilgerðarlegar og tíglapeysurnar á golfvellinum. Á ráðstefnunni sem ég vék að í upphafi heyrði ég til dæmis svo mikið orðskrúð að á tímabili missti ég alveg af innihaldinu. Sem þó var ljómandi áhugavert. Ég drukknaði einhversstaðar úti á akrinum eða feltinu þar sem ég átti að vera að vinna með ólíkar stoðir sem skarast innbyrðis en eiga það sameiginlegt að eiga akkeri í grenndarsamfélaginu. Eða eitthvað svoleiðis….
Og ég sem hélt að ég væri bara að kenna.
Miðvikudagur og lífið gengur sinn gang. Allt í einu er ég beðinn að skrifa pistil. Það er klukkutími til stefnu.
Um hvað ætti ég nú að skrifa?
Ég gæti skrifað um hryðjuverkin í Frakklandi og skýringar forsætisráðherra á því afhverju hann sá ekki sóma sinn í því að mæta í samstöðugönguna í París á sunnudaginn. Ég gæti spurt hvort það sé mögulegt að það sé stífari dagskrá hjá honum en öðrum þjóðarleiðtogum. Sem mér finnst raunar ólíklegt.
Ég gæti líka gert hættulegan þankagang eins af þingmönnum Suðurkjördæmis að umtalsefni. Jafnvel gæti ég hrósað ráðamönnum Sjálfstæðisflokksins fyrir að stíga fram og árétta að þingmaðurinn hafi ekki talað í nafni flokksins. Að orð hans endurspegluðu ekki afstöðu flokksins. Það er nefnilega alls ekki sjálfgefið að leiðtogar stjórnmálaflokka sýni slíkan myndugleik. Vinnubrögð Framsóknarflokksins við síðustu sveitarstjórnarkosningar eru skýrt dæmi um það.
Ég gæti líka gerst hrikalega djúpur og velt því fyrir mér hvers vegna sum ofbeldisverk eru kölluð hryðjuverk en önnur ekki. En ég er eiginlega ekki nógu gáfaður til að treysta mér í það. Svo gæti ég auðvitað sagt frá því að ég kannaðist ekki við orðið múslimisti, en það kemur kannski engum við nema mér.
Síðan gæti ég velt fyrir mér ástandinu á vinnumarkaði, en það má ljóst vera að allir þeir hópar sem eru á leið í kjaraviðræður munu taka mið af nýgerðum samningum lækna. Jafnvel þótt fjármálaráðherra vilji biðja svokallaða aðila vinnumarkaðarins að gleyma þeim samningum sem allra fyrst. Það er auðvitað stórfrétt ef ein stétt á Íslandi getur farið fram á að fá sambærileg laun og greidd eru í Noregi. Ekki borga læknar 2000 kall fyrir bjórinn. Við hljótum öll að vera í sömu stöðu þegar kemur að samanburði milli landa.
Ég gæti líka eytt nokkrum línum í að fjasa um það hvað mér finnst aðili asnalegt orð. Að ég tali nú ekki um aðilar vinnumarkaðarins. Ég ætti eiginlega að biðjast afsökunar á því að hafa notað þá leiðinlegu orðasamsetningu í pistlinum. Tvisvar!
Ég sé það núna að auðvitað hefði ég átt að skrifa um handboltann, en tíminn er búinn. Ég er búinn að skrifa heilan pistil - um ekkert.
Um hvað ætti ég nú að skrifa?
Ég gæti skrifað um hryðjuverkin í Frakklandi og skýringar forsætisráðherra á því afhverju hann sá ekki sóma sinn í því að mæta í samstöðugönguna í París á sunnudaginn. Ég gæti spurt hvort það sé mögulegt að það sé stífari dagskrá hjá honum en öðrum þjóðarleiðtogum. Sem mér finnst raunar ólíklegt.
Ég gæti líka gert hættulegan þankagang eins af þingmönnum Suðurkjördæmis að umtalsefni. Jafnvel gæti ég hrósað ráðamönnum Sjálfstæðisflokksins fyrir að stíga fram og árétta að þingmaðurinn hafi ekki talað í nafni flokksins. Að orð hans endurspegluðu ekki afstöðu flokksins. Það er nefnilega alls ekki sjálfgefið að leiðtogar stjórnmálaflokka sýni slíkan myndugleik. Vinnubrögð Framsóknarflokksins við síðustu sveitarstjórnarkosningar eru skýrt dæmi um það.
Ég gæti líka gerst hrikalega djúpur og velt því fyrir mér hvers vegna sum ofbeldisverk eru kölluð hryðjuverk en önnur ekki. En ég er eiginlega ekki nógu gáfaður til að treysta mér í það. Svo gæti ég auðvitað sagt frá því að ég kannaðist ekki við orðið múslimisti, en það kemur kannski engum við nema mér.
Síðan gæti ég velt fyrir mér ástandinu á vinnumarkaði, en það má ljóst vera að allir þeir hópar sem eru á leið í kjaraviðræður munu taka mið af nýgerðum samningum lækna. Jafnvel þótt fjármálaráðherra vilji biðja svokallaða aðila vinnumarkaðarins að gleyma þeim samningum sem allra fyrst. Það er auðvitað stórfrétt ef ein stétt á Íslandi getur farið fram á að fá sambærileg laun og greidd eru í Noregi. Ekki borga læknar 2000 kall fyrir bjórinn. Við hljótum öll að vera í sömu stöðu þegar kemur að samanburði milli landa.
Ég gæti líka eytt nokkrum línum í að fjasa um það hvað mér finnst aðili asnalegt orð. Að ég tali nú ekki um aðilar vinnumarkaðarins. Ég ætti eiginlega að biðjast afsökunar á því að hafa notað þá leiðinlegu orðasamsetningu í pistlinum. Tvisvar!
Ég sé það núna að auðvitað hefði ég átt að skrifa um handboltann, en tíminn er búinn. Ég er búinn að skrifa heilan pistil - um ekkert.
Eitt af því sem vafðist fyrir mér þegar ég var yngri voru orðatiltæki og málshættir. Til dæmis fannst mér skrýtið að heyra foreldra mína tala um að það gengi alls ekki að láta Pétur eða Pál gera þetta eða hitt. Ég hafði enga hugmynd um að þetta væri orðatiltæki og tengdi talið þessvegna beint við Pétur Karlsson og Pál Sigurþórsson, sem báðir voru nátengdir fjölskyldunni og hinir bestu menn, eftir því sem ég best vissi. Þessvegna kom það mér á óvart hvað mömmu og pabba fannst þeir ómögulegir.
Ég skildi heldur ekki af hverju ég þurfti að vinna á sumrin. Fyrsta alvöru sumarvinnan mín var í humarvinnslu á Stokkseyri. Ég var 13-14 ára sveitastrákur og vissi varla hvað humar var og skildi enginn veginn hvað átti að vera merkilegt við þetta forljóta kvikindi, sem gaf mér ekkert á þeim tíma nema sára og kalda putta. Ég hef aldrei fundið mig jafn illa í nokkri vinnu, hvorki fyrr né síðar. En ég sá það á fólkinu í kringum mig að sumum fannst gaman. Sumt skilur maður bara ekki.
Það var ekki fyrr en ég var orðinn tvítugur að ég smakkaði humar í fyrsta sinn. Ég var þá boðinn í mat til tengdaforeldra minna í Grindavík, en tengdapabbi var sjómaður. Það var búið að tilkynna mér að boðið yrði upp á humar og ég var óneitanlega spenntur að fá nú loksins að smakka þetta konfekt hafsins. Ég hafði jú heyrt að rétt matreiddur humar væri sannkallaður herramannsmatur, grillaður með hvítlaukssmjöri og skolað niður með hvítvíni.
En það verður að segjast eins og er að það var lítill gúrme bragur á því sem mætti mér í eldhúsinu hjá tengdó í Grindavík þetta kvöld. Á borðinu var risastór pottur, fullur af soðnum humri, við hliðina fullt fat af kartöflum, kokteilsósa frá E.Finnsson og 2 lítrar af Ískóla til að skola dýrðinni niður. Ákveðin vonbrigði, ef ég á að segja alveg eins og er.
Humar var einfaldlega ekkert merkilegri í augum tengdaforeldra minna en annar fiskur. Frystikistan var full af allskonar sjávarfangi og enginn greinarmunur gerður á ýsu og humri. Sumt skilur maður bara ekki.
Ég skildi heldur ekki af hverju ég þurfti að vinna á sumrin. Fyrsta alvöru sumarvinnan mín var í humarvinnslu á Stokkseyri. Ég var 13-14 ára sveitastrákur og vissi varla hvað humar var og skildi enginn veginn hvað átti að vera merkilegt við þetta forljóta kvikindi, sem gaf mér ekkert á þeim tíma nema sára og kalda putta. Ég hef aldrei fundið mig jafn illa í nokkri vinnu, hvorki fyrr né síðar. En ég sá það á fólkinu í kringum mig að sumum fannst gaman. Sumt skilur maður bara ekki.
Það var ekki fyrr en ég var orðinn tvítugur að ég smakkaði humar í fyrsta sinn. Ég var þá boðinn í mat til tengdaforeldra minna í Grindavík, en tengdapabbi var sjómaður. Það var búið að tilkynna mér að boðið yrði upp á humar og ég var óneitanlega spenntur að fá nú loksins að smakka þetta konfekt hafsins. Ég hafði jú heyrt að rétt matreiddur humar væri sannkallaður herramannsmatur, grillaður með hvítlaukssmjöri og skolað niður með hvítvíni.
En það verður að segjast eins og er að það var lítill gúrme bragur á því sem mætti mér í eldhúsinu hjá tengdó í Grindavík þetta kvöld. Á borðinu var risastór pottur, fullur af soðnum humri, við hliðina fullt fat af kartöflum, kokteilsósa frá E.Finnsson og 2 lítrar af Ískóla til að skola dýrðinni niður. Ákveðin vonbrigði, ef ég á að segja alveg eins og er.
Humar var einfaldlega ekkert merkilegri í augum tengdaforeldra minna en annar fiskur. Frystikistan var full af allskonar sjávarfangi og enginn greinarmunur gerður á ýsu og humri. Sumt skilur maður bara ekki.
Rím er ekki bara grín sem fólk fer með á þorrablótum og viðlíka mannamótum. Rím eflir líka málþroska hjá börnum. Það er þessvegna engin tilviljun að bæði leikskólakennarar og kennarar yngri barna í grunnskólum leggja áherslu á að láta börn ríma og fara með einfaldar þulur.
Ég veit ekkert um það hvort áhersla á rím er jafnmikil í öðrum löndum, en ég veit þó að rím er fastur liður í kennslu yngri barna í einhverjum nágrannalöndum okkar. Ég held hinsvegar að rímhefðin sé ríkari hér á landi en annarsstaðar, án þess að ég þori alveg að hengja mig upp á það. Að minnsta kosti þegar kemur að dægurlögum, en þekking mín á erlendri ljóðlist nær ekki langt út fyrir þann heim, ef ég á að vera alveg hreinskilinn.
Mín upplifun er altént sú að útlendingum finnist ekkert úrslitaatriði að textar dægurlaga innihaldi rím. Íslendingum virðist aftur á móti þykja það alveg bráðnauðsynlegt. Þá getur það gerst að innihaldið líði fyrir rímið. Ég get allt, ég er brún eins og kókómalt er nokkuð þekkt dæmi um slíkt, tekið frá vinum mínum úr sveitaballabransanum. Þarna er rímið í sjálfu sér ágætt, en innihaldið verður dálítið undarlegt fyrir vikið.
Sum textaskáld hafa síðan kannski ekki verið að fylgjast með þegar rím var á dagskrá í skóla. Eitt afkastamesta textaskáld samtímans, maður sem ég ber ómælda virðingu fyrir, hefur til dæmis kinnroðalaust látið svelta ríma við betla og lögum við gröfum, svo fátt eitt sé nefnt úr hans smiðju. Það er ekkert sérstakt rím.
Það má alls ekki skilja skrif mín svo að ég sé að setja mig á háan hest. Ég er sjálfur ábyrgur fyrir töluverðu magni af misilla ortum dægurlagatextum. Sjálfur Dr.Gunni skammaði mig á sínum tíma fyrir þetta rím: Viagra fór illa í hana ömmu og nú á ég ekki lengur neina ömmu. Það þykir nefnilega ekki til eftirbreytni að láta orð ríma við sjálf sig. En mín uppáhalds vísa er reyndar þannig uppbyggð og er í raun fyrirmynd ömmurímsins:
Diddi litli datt í dý
og meiddi sig í fótnum
Hann varð aldrei upp frá því
jafngóður í fótnum
Ég veit ekkert um það hvort áhersla á rím er jafnmikil í öðrum löndum, en ég veit þó að rím er fastur liður í kennslu yngri barna í einhverjum nágrannalöndum okkar. Ég held hinsvegar að rímhefðin sé ríkari hér á landi en annarsstaðar, án þess að ég þori alveg að hengja mig upp á það. Að minnsta kosti þegar kemur að dægurlögum, en þekking mín á erlendri ljóðlist nær ekki langt út fyrir þann heim, ef ég á að vera alveg hreinskilinn.
Mín upplifun er altént sú að útlendingum finnist ekkert úrslitaatriði að textar dægurlaga innihaldi rím. Íslendingum virðist aftur á móti þykja það alveg bráðnauðsynlegt. Þá getur það gerst að innihaldið líði fyrir rímið. Ég get allt, ég er brún eins og kókómalt er nokkuð þekkt dæmi um slíkt, tekið frá vinum mínum úr sveitaballabransanum. Þarna er rímið í sjálfu sér ágætt, en innihaldið verður dálítið undarlegt fyrir vikið.
Sum textaskáld hafa síðan kannski ekki verið að fylgjast með þegar rím var á dagskrá í skóla. Eitt afkastamesta textaskáld samtímans, maður sem ég ber ómælda virðingu fyrir, hefur til dæmis kinnroðalaust látið svelta ríma við betla og lögum við gröfum, svo fátt eitt sé nefnt úr hans smiðju. Það er ekkert sérstakt rím.
Það má alls ekki skilja skrif mín svo að ég sé að setja mig á háan hest. Ég er sjálfur ábyrgur fyrir töluverðu magni af misilla ortum dægurlagatextum. Sjálfur Dr.Gunni skammaði mig á sínum tíma fyrir þetta rím: Viagra fór illa í hana ömmu og nú á ég ekki lengur neina ömmu. Það þykir nefnilega ekki til eftirbreytni að láta orð ríma við sjálf sig. En mín uppáhalds vísa er reyndar þannig uppbyggð og er í raun fyrirmynd ömmurímsins:
Diddi litli datt í dý
og meiddi sig í fótnum
Hann varð aldrei upp frá því
jafngóður í fótnum
Fyrir fáeinum vikum kom ég í fyrsta sinn til Eistlands. Erindið var alþjóðleg vinnustofa kennara, með áherslu á kennslu í forritun og upplýsingatækni, en Eistar eru þjóða fremstir í þeim efnum.
Eistar hafa verið sjálfstæð þjóð frá árinu 1991 og eins og margir muna var Ísland fyrsta land veraldar til þess að viðurkenna sjálfstæði landsins, sem og nágranna þeirra við Eystrasaltið; Lettlands og Litháens.
Fyrir heimsóknina vissi ég lítið um land og þjóð. Ég mundi reyndar eftir helvítinu honum Erki Nool sem var alltaf að vinna Nonna vin minn (Jón Arnar Magnússon) í tugþraut í gamla daga og mig rak líka minni til að hafa einhverntíma smakkað ágætan eistneskan bjór. That´s it.
Á meðan á heimsókninni stóð varð ég hinsvegar margs vísari. Ég komst m.a. að því að lífskjör í Eistlandi eru með miklum ágætum. Skuldir ríkisins svo að segja engar, menntunarstig hátt og atvinnuleysi lítið. Staðan í stuttu máli allt önnur og betri en í Lettlandi og Litháen. Og á Íslandi, ef út í það er farið.
Í eistneskum skólum er öllum kennurum skylt að flétta forritun og upplýsingatækni inn í sína kennslu, allt frá fyrsta bekk grunnskóla. Sérstök áhersla er lögð á að efla áhuga stúlkna á forritun. Litið er á aðgang að háhraða interneti sem sjálfsögð mannréttindi og út um allt land er þráðlaust net sem ekki þarf að borga fyrir. Einnig í lestum, rútum o.s.frv.
Allt frá árinu 2002 hefur rafræn stjórnsýsla verið við lýði í landinu. Þar er bókstaflega hægt að gera allt sem lýtur að opinberri stjórnsýslu á netinu, nema að gifta sig og jarða. Sem dæmi má nefna að í Eistlandi tekur 18 mínútur að hefja rekstur fyrirtækis, með öllum tilskyldum leyfum. Skiptir þá engu hvar í landinu stofnandinn er staddur.
Þrátt fyrir að við Íslendingar höfum verið sjálfstæð þjóð 47 árum lengur en Eistar held ég að við getum margt af þeim lært. Velgengni þeirra er að mínu viti gott dæmi um kosti skýrrar stefnumörkunar. Eistar hafa skýra framtíðarsýn – og hafa haft lengi - og opinber ákvarðanataka virðist ekki einkennast af handahófskenndum duttlungum. Væri ekki ráð að við kæmum okkur líka saman um eitthvað plan?
Eistar hafa verið sjálfstæð þjóð frá árinu 1991 og eins og margir muna var Ísland fyrsta land veraldar til þess að viðurkenna sjálfstæði landsins, sem og nágranna þeirra við Eystrasaltið; Lettlands og Litháens.
Fyrir heimsóknina vissi ég lítið um land og þjóð. Ég mundi reyndar eftir helvítinu honum Erki Nool sem var alltaf að vinna Nonna vin minn (Jón Arnar Magnússon) í tugþraut í gamla daga og mig rak líka minni til að hafa einhverntíma smakkað ágætan eistneskan bjór. That´s it.
Á meðan á heimsókninni stóð varð ég hinsvegar margs vísari. Ég komst m.a. að því að lífskjör í Eistlandi eru með miklum ágætum. Skuldir ríkisins svo að segja engar, menntunarstig hátt og atvinnuleysi lítið. Staðan í stuttu máli allt önnur og betri en í Lettlandi og Litháen. Og á Íslandi, ef út í það er farið.
Í eistneskum skólum er öllum kennurum skylt að flétta forritun og upplýsingatækni inn í sína kennslu, allt frá fyrsta bekk grunnskóla. Sérstök áhersla er lögð á að efla áhuga stúlkna á forritun. Litið er á aðgang að háhraða interneti sem sjálfsögð mannréttindi og út um allt land er þráðlaust net sem ekki þarf að borga fyrir. Einnig í lestum, rútum o.s.frv.
Allt frá árinu 2002 hefur rafræn stjórnsýsla verið við lýði í landinu. Þar er bókstaflega hægt að gera allt sem lýtur að opinberri stjórnsýslu á netinu, nema að gifta sig og jarða. Sem dæmi má nefna að í Eistlandi tekur 18 mínútur að hefja rekstur fyrirtækis, með öllum tilskyldum leyfum. Skiptir þá engu hvar í landinu stofnandinn er staddur.
Þrátt fyrir að við Íslendingar höfum verið sjálfstæð þjóð 47 árum lengur en Eistar held ég að við getum margt af þeim lært. Velgengni þeirra er að mínu viti gott dæmi um kosti skýrrar stefnumörkunar. Eistar hafa skýra framtíðarsýn – og hafa haft lengi - og opinber ákvarðanataka virðist ekki einkennast af handahófskenndum duttlungum. Væri ekki ráð að við kæmum okkur líka saman um eitthvað plan?
Í Noregi var einu sinni bannað að fá sér einn tvöfaldan á barnum fyrir einhvern ákveðinn tíma dags, sem ég man nú ekki hver var. Það var hinsvegar í lagi að fá sér tvo einfalda. Sem er auðvitað alveg dásamlega norskt.
Afhverju kem ég með svo bjánalegt dæmi af frændum vorum? Jú, kannski fyrst og fremst til þess að benda á það hve erfitt er að stjórna, ef manni dettur fátt annað í hug en boð og bönn.
Ég er orðinn svo aldraður að ég man eftir bjórbanninu. Ég man líka eftir dómsdagsspánum í umræðunni á þeim tíma. Þeir svartsýnustu spáðu því að Íslendingar myndu skipta bjórnum út fyrir kaffið og leggjast í meiriháttar dagdrykkju. Þær spár hafa ekki ræst.
Nú er rætt hvort leyfa eigi sölu á áfengi í matvöruverslunum. Eins og gefur að skilja eru skiptar skoðanir um það. Meðal þess sem andstæðingar sölu víns í matvöruverslunum hafa nefnt sem rök fyrir máli sínu er að með breytingunni myndi unglingadrykkja aukast. Oftar en ekki benda menn á Danmörku máli sínu til stuðnings, en þar er unglingadrykkja með mesta móti.
Það hvarflar ekki að mér að þykjast vera sérfróður um drykkjuvenjur danskra ungmenna, en ég leyfi mér þó að efast um að sala á víni í matvöruverslunum sé endilega meginástæða þess hve dugleg þau eru við drykkjuna. Ég held að viðhorf Dana til víndrykkju ráði þar meiru um. Danir drekka vín í fermingarveislum, á bekkjarkvöldum og á foreldrafundum. Þeir myndu halda því áfram þótt þeir neyddust til að fara í Ríkið eftir sopanum. Víða um heim fæst vín í matvöruverslunum, án þess að viðkomandi þjóðir slái heimsmet Dana í unglingadrykkju.
Tilgangurinn með þessum skrifum mínum er svosem enginn, nema kannski að hvetja fólk til að kokgleypa ekki hvaða rök sem er umhugsunarlaust. Ekki heldur rausið í mér. Mín vegna má ÁTVR alveg halda áfram að einoka vínsölu og í sjálfu sér er ég enginn sérstakur talsmaður þess að hægt verði að kaupa vín í matvöruverslunum. Mig langar t.d. ekkert sérstaklega í Euroshopper rauðvín eða Bónus bjór. En ég er á móti því þegar vond rök, eða jafnvel engin rök, eru notuð til þess að banna eitthvað.
Afhverju kem ég með svo bjánalegt dæmi af frændum vorum? Jú, kannski fyrst og fremst til þess að benda á það hve erfitt er að stjórna, ef manni dettur fátt annað í hug en boð og bönn.
Ég er orðinn svo aldraður að ég man eftir bjórbanninu. Ég man líka eftir dómsdagsspánum í umræðunni á þeim tíma. Þeir svartsýnustu spáðu því að Íslendingar myndu skipta bjórnum út fyrir kaffið og leggjast í meiriháttar dagdrykkju. Þær spár hafa ekki ræst.
Nú er rætt hvort leyfa eigi sölu á áfengi í matvöruverslunum. Eins og gefur að skilja eru skiptar skoðanir um það. Meðal þess sem andstæðingar sölu víns í matvöruverslunum hafa nefnt sem rök fyrir máli sínu er að með breytingunni myndi unglingadrykkja aukast. Oftar en ekki benda menn á Danmörku máli sínu til stuðnings, en þar er unglingadrykkja með mesta móti.
Það hvarflar ekki að mér að þykjast vera sérfróður um drykkjuvenjur danskra ungmenna, en ég leyfi mér þó að efast um að sala á víni í matvöruverslunum sé endilega meginástæða þess hve dugleg þau eru við drykkjuna. Ég held að viðhorf Dana til víndrykkju ráði þar meiru um. Danir drekka vín í fermingarveislum, á bekkjarkvöldum og á foreldrafundum. Þeir myndu halda því áfram þótt þeir neyddust til að fara í Ríkið eftir sopanum. Víða um heim fæst vín í matvöruverslunum, án þess að viðkomandi þjóðir slái heimsmet Dana í unglingadrykkju.
Tilgangurinn með þessum skrifum mínum er svosem enginn, nema kannski að hvetja fólk til að kokgleypa ekki hvaða rök sem er umhugsunarlaust. Ekki heldur rausið í mér. Mín vegna má ÁTVR alveg halda áfram að einoka vínsölu og í sjálfu sér er ég enginn sérstakur talsmaður þess að hægt verði að kaupa vín í matvöruverslunum. Mig langar t.d. ekkert sérstaklega í Euroshopper rauðvín eða Bónus bjór. En ég er á móti því þegar vond rök, eða jafnvel engin rök, eru notuð til þess að banna eitthvað.
Þessa kveðju heyri ég æ oftar. Til að mynda er greinilegt að starfsfólki sumra verslana hefur verið uppálagt að kveðja viðskiptavini með þessum hætti.
Margir málvöndunarsinnar láta þessa kumpánlegu kveðju fara í taugarnar á sér, enda um að ræða beina þýðingu úr engilsaxnesku: Have a nice day.
Ítrekað hafa „málfarslöggur“ bent á að betur færi á að segja njóttu dagsins, en án teljandi árangurs. Ungviðið heldur áfram að brosa og segja „eigðu góðan dag.“
En hvað er tekið úr ensku og hvað ekki? Njóttu dagsins er líka til á ensku, dönsku og eflaust fleiri tungumálum sem ég þekki ekki. Enjoy the day og nyd dagen er þó vissulega ekki eins algeng kveðja og have a nice day eða ha‘ en god dag.
Einhvernveginn fer þessi engilsaxneska kveðja ekki svo mjög í taugarnar á mér. Ég get svo sem viðurkennt að mér finnst njóttu dagsins fallegri kveðja, en eigðu góðan dag er altént betra en ekkert.
Ef við lítum fram hjá því að kveðjan er tekin beint úr enskri tungu þá er hún í raun ljómandi falleg. Ósk til viðkomandi um að dagurinn verði góður. Engu síðri skilaboð en njóttu dagsins. Varla hægt að biðja um meira í einni lítilli kveðju.
Okkur finnst gaman að miða okkur við okkar gömlu herraþjóð, Dani. Oftar en ekki er sá samanburður að vísu okkur í óhag, en þegar kemur að því að verja tungumálið fyrir erlendum áhrifum erum við Dönum miklu fremri.
Danskan er stútfull af enskuslettum; computer, radio, problem, projekt og svo mætti lengi telja. Danir hafa hinsvegar fundið ráð til þess að „lifa með þessari skömm“, ef svo má að orði komast. Þeir halda því einfaldlega staðfastlega fram að sletturnar séu hreint ekki engilsaxneskar, heldur franskar. Af einhverjum ástæðum líður þeim betur með það. Þessvegna bera þeir projekt fram „prósjekt“ svo dæmi sé tekið.
Ég kann ekkert í frönsku og veit þessvegna ekki hvort have a nice day er til á því ágæta tungumáli, en kannski myndi það friða einhvern málvöndunarsinnann. Ég tel hins vegar meiri þörf á að útrýma orðskrípinu málvöndunarsinni úr málinu en hinni vinsamlegu kveðju eigðu góðan dag.
Takk fyrir lesturinn og njóttu dagsins.
Margir málvöndunarsinnar láta þessa kumpánlegu kveðju fara í taugarnar á sér, enda um að ræða beina þýðingu úr engilsaxnesku: Have a nice day.
Ítrekað hafa „málfarslöggur“ bent á að betur færi á að segja njóttu dagsins, en án teljandi árangurs. Ungviðið heldur áfram að brosa og segja „eigðu góðan dag.“
En hvað er tekið úr ensku og hvað ekki? Njóttu dagsins er líka til á ensku, dönsku og eflaust fleiri tungumálum sem ég þekki ekki. Enjoy the day og nyd dagen er þó vissulega ekki eins algeng kveðja og have a nice day eða ha‘ en god dag.
Einhvernveginn fer þessi engilsaxneska kveðja ekki svo mjög í taugarnar á mér. Ég get svo sem viðurkennt að mér finnst njóttu dagsins fallegri kveðja, en eigðu góðan dag er altént betra en ekkert.
Ef við lítum fram hjá því að kveðjan er tekin beint úr enskri tungu þá er hún í raun ljómandi falleg. Ósk til viðkomandi um að dagurinn verði góður. Engu síðri skilaboð en njóttu dagsins. Varla hægt að biðja um meira í einni lítilli kveðju.
Okkur finnst gaman að miða okkur við okkar gömlu herraþjóð, Dani. Oftar en ekki er sá samanburður að vísu okkur í óhag, en þegar kemur að því að verja tungumálið fyrir erlendum áhrifum erum við Dönum miklu fremri.
Danskan er stútfull af enskuslettum; computer, radio, problem, projekt og svo mætti lengi telja. Danir hafa hinsvegar fundið ráð til þess að „lifa með þessari skömm“, ef svo má að orði komast. Þeir halda því einfaldlega staðfastlega fram að sletturnar séu hreint ekki engilsaxneskar, heldur franskar. Af einhverjum ástæðum líður þeim betur með það. Þessvegna bera þeir projekt fram „prósjekt“ svo dæmi sé tekið.
Ég kann ekkert í frönsku og veit þessvegna ekki hvort have a nice day er til á því ágæta tungumáli, en kannski myndi það friða einhvern málvöndunarsinnann. Ég tel hins vegar meiri þörf á að útrýma orðskrípinu málvöndunarsinni úr málinu en hinni vinsamlegu kveðju eigðu góðan dag.
Takk fyrir lesturinn og njóttu dagsins.
Á seinni hluta níunda áratugarins gaf hljómsveitin Skriðjöklar út plötu sem heitir því ágæta nafni Þetta er svívirða við greiðendur afnotagjaldanna. Án þess að ég sé fullviss um það reikna ég með að hugmyndin að nafninu hafi kviknað við lestur lesendabréfa dagblaða eða hlustun á símatíma á einhverri útvarpsstöðinni. Íslendingar hafa nefnilega löngum verið duglegir við að kvarta yfir þjónustu RÚV, enda eigum við öll hlut í stofnuninni og sumum okkar finnst þessvegna að þeir eigi að hafa eitthvað um það að segja hvað stofnunin ber á borð fyrir okkur.
Eitt af því sjónvarpsefni sem fólki er tamt að kvarta yfir eru beinar útsendingar frá kappleikjum, sérstaklega ef þær rekast á fréttatíma. Nú stendur HM í knattspyrnu sem hæst og frá því að mótið byrjaði hefur RÚV sýnt að minnsta kosti einn leik á dag, svo að segja alla daga. Ég hef ekki nennt að telja það saman, en það mætti segja mér að það væri búið að sýna hátt í 200 klukkustundir af fótbolta, þegar allt er talið, á þessum mánuði sem liðinn er frá því mótið hófst. Margir þessara leikja hafa hitt á fréttatíma. Fólk hefur því haft yfir nógu að kvarta.
Það má þess vegna segja að með því að gera HM góð skil komi RÚV rækilega til móts við tvo fjölmenna og fyrirferðamikla þjóðfélagshópa. Annarsvegar okkur boltabullurnar sem sitjum límdar við skjáinn og hinsvegar fólkið sem nærist á því að kvarta. Allir fá eitthvað fyrir sinn snúð.
Sumir reyndar tilheyra báðum hópum og þeir fá vitanlega enn meira fyrir afnotagjöldin sín. Það eru týpurnar sem horfa á leikina með öðru auganu, en eru með hitt á Facebook og Twitter þar sem þeir kvarta stöðugt yfir þulunum, HM stofunni o.s.frv.
Mín vegna má fólk alveg kvarta yfir því hvað er í sjónvarpinu. Ég geri það oft sjálfur. Það er líklega nokkurskonar þjóðaríþrótt. En það verður að viðurkennast að það er margt gáfulegra hægt að gera við tímann. Það er til dæmis alveg gráupplagt að kvarta yfir veðrinu. Ég ætla hinsvegar að njóta síðustu leikjanna á HM. Takk fyrir mig RÚV.
Það ætti að vera létt verk að skrifa eins og einn pistil núna strax eftir kosningar. Af nógu er að taka. Ég gæti til dæmis gert mér mat úr meintum fasískum tilburðum Framsóknarmanna í Reykjavík og hlut fjölmiðla í góðum endaspretti þeirra í kosningabaráttunni. Eða velt því fyrir mér hvernig innanríkisráðherra tókst að komast að þeirri niðurstöðu að Jón Gnarr hefði beðið stærstan ósigur allra um liðna helgi. En ég nenni því ekki.
Ég gæti líka fjasað um það afhverju í ósköpunum við þurfum 74 sveitarstjóra í 300 þúsund manna sveit. Nú eða skrifað innihaldslítið orðagjálfur um minn uppáhalds árstíma, vorið. Lyktina af gróðrinum, fuglasönginn og vonina um sólríkt sumar. En ég nenni því ekki heldur.
Og ef ég nenni ekki að skrifa um eitthvað, þá þarf ég þess ekki. Ég er nefnilega svo heppinn að hafa nokkuð frjálsar hendur þegar kemur að þessum pistlaskrifum.
Mér finnst alltaf gott að hafa val. Eitt af því sem ég hef haft val um frá því að ég varð fullorðinn er hvort ég nýti atkvæði mitt í kosningum. Hingað til hef ég alltaf gert það. Ég hef krossað við ýmislegt – og líka skilað auðu. En alltaf mætt á kjörstað. Ég nenni því.
Ég ætla ekki að eyða því sem eftir er af mínu plássi í að tuða yfir þeim sem ekki nenntu á kjörstað á laugardaginn. Ég ætla ekki að tala föðurlega um mikilvægi þess að nýta atkvæðisréttinn. Réttinn sem forfeður okkur börðust fyrir með kjafti og klóm. Ég nenni því ekki.
Ég ætla hinsvegar að velta því fyrir mér hvað hægt sé að gera til þess að auka kjörsókn. Það eru auðvitað margar ástæður fyrir því að kjörsókn fer dvínandi, en ég heyri ótrúlega marga segja að þeir hafi ekki nennt að leggja á sig að drattast alla leið á kjörstað og standa þar í biðröð til þess eins að setja kross á blað. Með blýanti!
Afhverju í ósköpunum er ekki hægt að kjósa rafrænt í 300 þúsund manna sveit? Ég er viss um að fleiri myndu nenna því.
Fallin spýtan eða kyssast?
Birt í Sunnlenska í mars 2014
Það hljómar undarlega, a.m.k. í mínum kolli, að í vor verða heil 30 ár liðin frá því að ég útskrifaðist úr grunnskóla. Ég ætla reyndar ekki að ljúga því að mér finnist eins og það hafi verið í gær sem ég stóð með sítt að aftan í gráum glansbuxum á síðasta gagnfræðaskólaballinu, en ég á samt frekar erfitt með að trúa því að það sé svona óskaplega langt síðan ég var saklaust, bólugrafið
80´s barn.
Það var ekkert sérstaklega mikið við að vera í Hveragerði og sveitinni í kring á barnaskólaárum mínum, en okkur leiddist nú samt aldrei. Við lékum okkur í brennó, yfir, kýló og hvað allir þessir leikir nú hétu. Alltaf var hægt að finna eitthvað að gera, eða eins og ein bekkjarsystir mín orðaði það um daginn: „Ef enginn nennti í fallin spýtan þá fundum við bara einhvern sem var til í að koma og kyssast”.
Þegar 80´s tímabilið alræmda rann upp og maður tók hið ógnvænlega skref úr barnaskóla yfir í gagnfræðaskóla, minnkaði kossaflensið reyndar umtalsvert hjá mér. Líklegasta skýringin á þeirri þróun er sú að ég náði einhvernveginn að vera seinþroska og bólugrafinn á sama tíma. Takk gen!
En þegar genin bregðast manni finnur maður sér bara eitthvað annað til dundurs. Á þessum tíma voru allskonar tölvuspil að koma til sögunnar og þær voru ófáar stundirnar sem maður eyddi í Pacman og Donkey Kong. Svo komu videotækin til sögunnar og þá þurfti maður nú ekkert meira.
Ég á ágætar minningar frá skólagöngu minni. Ég get þessvegna glaður litið um öxl, sem betur fer. Þegar hugurinn reikar til baka rifjast upp ótrúlegustu uppátæki og skemmtilegheit. Margar minningarnar eru sveipaðar ákveðnum dýrðarljóma, ekki síst kossafiktið á barnaskólaárunum. Sumt af því man maður eins og það hafi gerst í gær. Ég get hinsvegar ekki með nokkru móti munað reglurnar í fallin spýtan.
Guðjón Valur
Birt í Sunnlenska í janúar 2014
Nú er enn einu stórmótinu í handbolta nýlokið og enn og aftur náðu „strákarnir okkar“ að gleðja okkur með góðri frammistöðu.
Fremstur meðal jafningja, eins og svo oft áður, var fyrirliðinn Guðjón Valur Sigurðsson. Hann var valinn besti vinstri hornamaður mótsins, valinn í úrvalslið mótsins og var meðal markahæstu manna.
Ég á það sammerkt með allflestum löndum mínum, að það rennur á mig hálfgert handboltaæði þegar landsliðið tekur þátt í stórmóti. Tala nú ekki um þegar vel gengur. Í mörg ár hefur Guðjón Valur verið í sérstöku uppáhaldi hjá mér. Fyrst og fremst fyrir það hversu frábær leikmaður hann er, en kannski ekki síður fyrir það hvað hann virðist vera hrikalega öflugur karakter.
Það hefur stundum hvarflað að mér að Guðjón Valur sé nokkurskonar hálfguð. Hann spilar svo að segja alla leiki í öllum mótum, meiðist sjaldan og lítur alltaf út eins og hann sé í mesta lagi tvítugur. Hleypur menna mest og hraðast og gefur sig 100% í alla leiki. Þolir hvorki vol né væl, vaskur maður er – eins og segir í kvæðinu.
Guðjón Valur hefur verið lengi í boltanum. Hann lék fyrst á EM árið 2000 og mótið í ár var áttunda Evrópumót hans í röð. Hann hefur leikið flesta EM leiki Íslendinga og er að auki langmarkahæstur Íslendinga á EM. Þótt hann hafi kannski lengst af staðið í skugga herbergisfélaga síns, Ólafs Stefánssonar, þá er hann í mínum huga álíka mikill snillingur.
Hér á landi er afreksfólk í íþróttum styrkt á ýmsan hátt. Skákmenn sem ná stórmeistaratitli eiga til dæmis rétt á því að vera á föstum launum hjá ríkinu, að því tilskyldu að þeir hafi skákina að aðalstarfi og hjálpi til við að kynna skákina fyrir íslenskum ungmennum.
Mér hefur stundum dottið í hug að það ætti að bjóða okkar mestu handboltakempum svipaðan díl. Að þegar þeir snúa heim úr atvinnumennsku eigi þeir þess kost að vera á launum hjá ríkinu, gegn því að halda áfram að vinna að útbreiðslu þjóðaríþróttarinnar. Líklega myndu fæstir þeirra nýta sér þann launarétt þar sem þeir geta haft mun meiri tekjur af þjálfun, en þetta væri allavega viðleitni. Mér finnst ég allavega skulda Guðjóni Val fyrir vel unnin störf.
Takk fyrir mig – enn og aftur.
Að læka sjálfan sig
Birt í Sunnlenska í janúar 2014
Fyrir rúmu ári strengdi ég fremur kjánalegt áramótaheit, þegar ég lofaði mér því að „læka” sjálfur allar mínar athafnir á Facebook. Stöðuuppfærslur, athugasemdir og hvaðeina. Það sem meira er, mér tókst að standa nokkurn veginn við heitið. Einu sinni verður allt fyrst.
Til að byrja með fannst mér þetta sniðugt og benti þeim sem undruðu sig á athæfinu gjarnan á, að ef maður „lækar” ekki sjálfan sig þá getur maður varla ætlast til þess að aðrir „læki” mann.
Eftir því sem að líða fór á árið fór mér nú heldur að leiðast þetta og undir lok árs var mér jafnvel farið að þykja „lækið” heldur vandræðalegt. Enda var ég þá löngu hættur að útskýra fyrir FB vinum mínum afhverju ég léti svona eins og fífl, sem varð til þess að þegar nýir vinir bættust í hópinn fannst þeim ég oft ansi hreint sjálfumglaður. En af þrjósku hélt ég árið út.
Ég er alinn upp við gömul og góð máltæki eins og hátt hreykir heimskur sér og fleira gagnlegt. Fátt er mér eins óeðlislægt og að hrósa sjálfum mér. Það má hinsvegar velta því fyrir sér hvort það sé ekki bara bráðhollt?
Jóhann Ingi Gunnarsson sálfræðingur sagði á fyrirlestri sem ég sat í haust, að oftar en ekki værum við sjálf okkar verstu óvinir. Yfirleitt væri enginn dómharðari en maður sjálfur, ef maður stigi feilspor í lífinu. Vissulega höfum við öll gott af því að líta reglulega í eigin barm og víst er það, að enginn er yfir gagnrýni hafinn. Ekki einu sinni maður sjálfur. Í þessu, eins og raunar flestu öðru, virkar gamla góða meðalhófið líklega best. Þessvegna er kannski ekki svo vitlaust að leyfa sér þann munað að „líka við” mann sjálfan af og til. Þótt það sé bara á Facebook.
Birt í Sunnlenska í janúar 2014
Fyrir rúmu ári strengdi ég fremur kjánalegt áramótaheit, þegar ég lofaði mér því að „læka” sjálfur allar mínar athafnir á Facebook. Stöðuuppfærslur, athugasemdir og hvaðeina. Það sem meira er, mér tókst að standa nokkurn veginn við heitið. Einu sinni verður allt fyrst.
Til að byrja með fannst mér þetta sniðugt og benti þeim sem undruðu sig á athæfinu gjarnan á, að ef maður „lækar” ekki sjálfan sig þá getur maður varla ætlast til þess að aðrir „læki” mann.
Eftir því sem að líða fór á árið fór mér nú heldur að leiðast þetta og undir lok árs var mér jafnvel farið að þykja „lækið” heldur vandræðalegt. Enda var ég þá löngu hættur að útskýra fyrir FB vinum mínum afhverju ég léti svona eins og fífl, sem varð til þess að þegar nýir vinir bættust í hópinn fannst þeim ég oft ansi hreint sjálfumglaður. En af þrjósku hélt ég árið út.
Ég er alinn upp við gömul og góð máltæki eins og hátt hreykir heimskur sér og fleira gagnlegt. Fátt er mér eins óeðlislægt og að hrósa sjálfum mér. Það má hinsvegar velta því fyrir sér hvort það sé ekki bara bráðhollt?
Jóhann Ingi Gunnarsson sálfræðingur sagði á fyrirlestri sem ég sat í haust, að oftar en ekki værum við sjálf okkar verstu óvinir. Yfirleitt væri enginn dómharðari en maður sjálfur, ef maður stigi feilspor í lífinu. Vissulega höfum við öll gott af því að líta reglulega í eigin barm og víst er það, að enginn er yfir gagnrýni hafinn. Ekki einu sinni maður sjálfur. Í þessu, eins og raunar flestu öðru, virkar gamla góða meðalhófið líklega best. Þessvegna er kannski ekki svo vitlaust að leyfa sér þann munað að „líka við” mann sjálfan af og til. Þótt það sé bara á Facebook.
PISA útkoman er mér að kenna
Birt í Sunnlenska í desember 2013
Þegar þetta er ritað er nýbúið að birta niðurstöður úr PISA könnun, sem lögð var fyrir 10. bekkinga á Íslandi og jafnaldra þeirra í 64 löndum árið 2012
Eins og venjulega þegar niðurstöður samanburðarkannana eru ekki eins og best verður á kosið hrekkur fólk ýmist í árásar- eða varnarham. Kennarar og skólastjórnendur fara í vörn, ýmsir aðrir þjóðfélagshópar spyrja í forundran hvað í ósköpunum sé í gangi í skólum landsins.
Ég skil vel að fólk spyrji og ég skal fúslega taka á mig nokkra sök. Ég er kennari og deildarstjóri í grunnskóla og ég viðurkenni að stundum koma dagar þar sem ég stend mig ekki nægilega vel í vinnunni. Stundum er ég utan við mig og annars hugar og stundum koma dagar þar sem ég er latur og nenni hreinlega ekki að gera hlutina eins vel og ég get.
Gleymum þó ekki að líta á björtu hliðarnar. Niðurstöður PISA sýna að skólabragur á Íslandi hefur batnað og íslenskum ungmennum líður betur en áður í skólanum. Það eru afar ánægjuleg tíðindi.
Kannanir á borð við PISA geta haft mikið gildi fyrir skólastarf og þar með framtíð barnanna okkar. Það er mikilvægt að við nýtum niðurstöðurnar sem allra best og reynum að læra af þeim. Leggjumst ekki í vörn. Ráðumst heldur ekki hvert á annað. Ræðum málin af yfirvegun og skynsemi og reynum að þokast fram á við.
Ég ætla að reyna að standa mig betur í mínu starfi í framtíðinni. Ég lofa. Ég veit að ég get gert betur og ég trúi því að þannig geti ég stuðlað að því að líf nemenda minna verði innihalds- og hamingjuríkara.
Ég vona að þú lesandi góður sért líka tilbúinn til þess að leggja þitt af mörkum. Gildir þá einu hvort þú ert kennari, foreldri, skólastjóri, bæjarstjóri, fréttamaður, prestur eða múrari. Virkur eða óvirkur í athugasemdum í kommentakerfi DV. Það þarf jú heilt þorp til að ala upp barn, eins og afríska máltækið segir. Höfum það hugfast. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að gera betur. Það er okkur öllum fyrir bestu.
Birt í Sunnlenska í desember 2013
Þegar þetta er ritað er nýbúið að birta niðurstöður úr PISA könnun, sem lögð var fyrir 10. bekkinga á Íslandi og jafnaldra þeirra í 64 löndum árið 2012
Eins og venjulega þegar niðurstöður samanburðarkannana eru ekki eins og best verður á kosið hrekkur fólk ýmist í árásar- eða varnarham. Kennarar og skólastjórnendur fara í vörn, ýmsir aðrir þjóðfélagshópar spyrja í forundran hvað í ósköpunum sé í gangi í skólum landsins.
Ég skil vel að fólk spyrji og ég skal fúslega taka á mig nokkra sök. Ég er kennari og deildarstjóri í grunnskóla og ég viðurkenni að stundum koma dagar þar sem ég stend mig ekki nægilega vel í vinnunni. Stundum er ég utan við mig og annars hugar og stundum koma dagar þar sem ég er latur og nenni hreinlega ekki að gera hlutina eins vel og ég get.
Gleymum þó ekki að líta á björtu hliðarnar. Niðurstöður PISA sýna að skólabragur á Íslandi hefur batnað og íslenskum ungmennum líður betur en áður í skólanum. Það eru afar ánægjuleg tíðindi.
Kannanir á borð við PISA geta haft mikið gildi fyrir skólastarf og þar með framtíð barnanna okkar. Það er mikilvægt að við nýtum niðurstöðurnar sem allra best og reynum að læra af þeim. Leggjumst ekki í vörn. Ráðumst heldur ekki hvert á annað. Ræðum málin af yfirvegun og skynsemi og reynum að þokast fram á við.
Ég ætla að reyna að standa mig betur í mínu starfi í framtíðinni. Ég lofa. Ég veit að ég get gert betur og ég trúi því að þannig geti ég stuðlað að því að líf nemenda minna verði innihalds- og hamingjuríkara.
Ég vona að þú lesandi góður sért líka tilbúinn til þess að leggja þitt af mörkum. Gildir þá einu hvort þú ert kennari, foreldri, skólastjóri, bæjarstjóri, fréttamaður, prestur eða múrari. Virkur eða óvirkur í athugasemdum í kommentakerfi DV. Það þarf jú heilt þorp til að ala upp barn, eins og afríska máltækið segir. Höfum það hugfast. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að gera betur. Það er okkur öllum fyrir bestu.
Ég pissa eins og stelpa
Birt í Sunnlenska í nóvember 2013
Umgengni á klósettum getur orðið uppspretta mikilla skoðanaskipta á heimilum og vinnustöðum. Oft má sjá ljóð inni á salernisaðstöðum, til þess ætluð að minna karlmenn á hvað þeir séu miklir sóðar. Á mínum vinnustað er þessháttar ljóð á karlaklósettinu. Megininntak þess er að tólið sé minna en við höldum og þessvegna verðum við að stíga aðeins nær salerninu. Á sama stað er einnig að finna andsvar frá karlpeningnum, í bundnu máli. Lokalína þess ljóðs er lýsandi fyrir innihaldið; við stöndum til síðasta dropa!
Í nágrannalöndum okkar, Noregi og Svíþjóð, hefur klaufaskapur karlmanna við klósettferðir verið talsvert í umræðunni undanfarin ár. Í skóla einum í Noregi var gengið svo langt að banna drengjum að pissa standandi. Það vakti hörð viðbrögð hér og þar í þjóðfélaginu. Mesta athygli vöktu viðbrögð formanns norska demókrataflokksins, sem taldi það alvarlegt mannréttindabrot að neyða stráka til að pissa eins og stelpur.
Ekki veit ég hver ákvað að það væri eitthvað lögmál að karlmenn ættu að pissa standandi. Jafnvel mætti halda því fram að þetta sé enn eitt dæmið um ójafnvægið milli kynjanna, sem hefur viðgengist alltof lengi. Kynjafræðingar hafa jú bent á að oftar en ekki er ímynd karlmannsins, í auglýsingum, myndböndum og víðar, sú að hann sé sterkur og uppréttur en kvenmaðurinn veikburða og undirgefinn. Ýmist sitjandi eða liggjandi, skör neðar en karlmaðurinn.
Ég hætti mér ekki út í frekari greiningar á stöðu kynjanna út frá því hvernig þau bera sig að við klósettferðir. Hitt er annað mál að ég held að sú einfalda aðgerð að setjast niður við þvaglát gæti bætt andann verulega á mörgum heimilum og vinnustöðum.
Þar sem ég er almennt ekki fylgjandi boðum og bönnum vona ég að ekki þurfi að koma til þess hér á landi, að karlmönnum verði meinað að spræna uppréttir. Eftirlit með slíku yrði líka erfitt í framkvæmd trúi ég. Aftur á móti vona ég að karlmenn taki það smátt og smátt upp hjá sjálfum sér að pissa sitjandi. Það er gott að eiga slíka gæðastund, ég get vottað það. Ég pissa eins og stelpa og er stoltur af því.
Birt í Sunnlenska í nóvember 2013
Umgengni á klósettum getur orðið uppspretta mikilla skoðanaskipta á heimilum og vinnustöðum. Oft má sjá ljóð inni á salernisaðstöðum, til þess ætluð að minna karlmenn á hvað þeir séu miklir sóðar. Á mínum vinnustað er þessháttar ljóð á karlaklósettinu. Megininntak þess er að tólið sé minna en við höldum og þessvegna verðum við að stíga aðeins nær salerninu. Á sama stað er einnig að finna andsvar frá karlpeningnum, í bundnu máli. Lokalína þess ljóðs er lýsandi fyrir innihaldið; við stöndum til síðasta dropa!
Í nágrannalöndum okkar, Noregi og Svíþjóð, hefur klaufaskapur karlmanna við klósettferðir verið talsvert í umræðunni undanfarin ár. Í skóla einum í Noregi var gengið svo langt að banna drengjum að pissa standandi. Það vakti hörð viðbrögð hér og þar í þjóðfélaginu. Mesta athygli vöktu viðbrögð formanns norska demókrataflokksins, sem taldi það alvarlegt mannréttindabrot að neyða stráka til að pissa eins og stelpur.
Ekki veit ég hver ákvað að það væri eitthvað lögmál að karlmenn ættu að pissa standandi. Jafnvel mætti halda því fram að þetta sé enn eitt dæmið um ójafnvægið milli kynjanna, sem hefur viðgengist alltof lengi. Kynjafræðingar hafa jú bent á að oftar en ekki er ímynd karlmannsins, í auglýsingum, myndböndum og víðar, sú að hann sé sterkur og uppréttur en kvenmaðurinn veikburða og undirgefinn. Ýmist sitjandi eða liggjandi, skör neðar en karlmaðurinn.
Ég hætti mér ekki út í frekari greiningar á stöðu kynjanna út frá því hvernig þau bera sig að við klósettferðir. Hitt er annað mál að ég held að sú einfalda aðgerð að setjast niður við þvaglát gæti bætt andann verulega á mörgum heimilum og vinnustöðum.
Þar sem ég er almennt ekki fylgjandi boðum og bönnum vona ég að ekki þurfi að koma til þess hér á landi, að karlmönnum verði meinað að spræna uppréttir. Eftirlit með slíku yrði líka erfitt í framkvæmd trúi ég. Aftur á móti vona ég að karlmenn taki það smátt og smátt upp hjá sjálfum sér að pissa sitjandi. Það er gott að eiga slíka gæðastund, ég get vottað það. Ég pissa eins og stelpa og er stoltur af því.
Löglegt niðurhal
Birt í Sunnlenska í október 2013
SmáÍs (Samtök myndrétthafa á Íslandi) hafa átt í harðvítugri baráttu gegn ólöglegu niðurhali á undanförnum árum. Það er skiljanlegt og í raun afskaplega gott mál að einhver taki að sér að fræða fólk um það að þegar maður nær sér í höfundarréttarvarið efni á netinu án þess að borga fyrir það, þá er maður að stela. Hitt er annað mál, að fólki er ekki beinlínis gert auðvelt að borga fyrir slíkt efni.
Gott dæmi um það er vefurinn Filma.is, en það fyrirbæri er tilraun SmáÍs til þess að stemma stigu við ólöglegu niðurhali. Þar inni er hægt að hala niður bíómyndum og sjónvarpsþáttum, gegn greiðslu. Algengt leiguverð er 300 krónur fyrir hvern þátt og 600 krónur fyrir hverja kvikmynd.
Það verður að segjast eins og er að þetta er nokkuð hátt verð. Sérstaklega þegar litið er til þess að á sambærilegum erlendum netsíðum, svo sem Netflix - sem er orðið býsna vinsælt hér á landi, er hægt að fá ótakmarkaðan aðgang að efni í heilan mánuð fyrir nokkurn veginn sama verð og einn þáttur og ein mynd kostar á Filma.is. Þessi verðmunur gerir það að mínu viti að verkum að lítil von er til þess að tilraunin skili tilætluðum árangri.
Það má því kannski segja að það sé skiljanlegt að SmáÍs berjist nú nokkuð harkalega gegn Netflix og ámóta netveitum. En síðan má deila um hvort það sé skynsamlegt. Nota bene þá er Netflix ekki ólöglegt og líklega einungis tímaspursmál hvenær fyrirtækið opnar íslenska síðu. Enn sem komið er þarf að fara krókaleiðir til þess að geta notað þjónustu Netflix hér á landi, en þær leiðir eru bæði einfaldar og ódýrar.
Ég tek það skýrt fram að ég er á móti ólöglegu niðurhali, en ég hef gerst sekur um það og ég skil mæta vel að fólk freistist til þess. Ég held hinsvegar að SmáÍs og fleiri sem hafa hagsmuni af sölu á höfundarréttarvörðu myndefni hér á landi verði að átta sig á því að veröldin er um það bil að verða eitt markaðssvæði. Það á ekki að vera neitt náttúrulögmál að myndefni sé margfalt dýrara hér á Íslandi en í löndunum í kring. Leyfið fólki að borga fyrir aðgengi að efni, en hafið gjaldið sambærilegt við það sem gerist annarsstaðar í heiminum. Ég trúi því að það sé besta leiðin til að stemma stigu við ólöglegu niðurhali.
Birt í Sunnlenska í október 2013
SmáÍs (Samtök myndrétthafa á Íslandi) hafa átt í harðvítugri baráttu gegn ólöglegu niðurhali á undanförnum árum. Það er skiljanlegt og í raun afskaplega gott mál að einhver taki að sér að fræða fólk um það að þegar maður nær sér í höfundarréttarvarið efni á netinu án þess að borga fyrir það, þá er maður að stela. Hitt er annað mál, að fólki er ekki beinlínis gert auðvelt að borga fyrir slíkt efni.
Gott dæmi um það er vefurinn Filma.is, en það fyrirbæri er tilraun SmáÍs til þess að stemma stigu við ólöglegu niðurhali. Þar inni er hægt að hala niður bíómyndum og sjónvarpsþáttum, gegn greiðslu. Algengt leiguverð er 300 krónur fyrir hvern þátt og 600 krónur fyrir hverja kvikmynd.
Það verður að segjast eins og er að þetta er nokkuð hátt verð. Sérstaklega þegar litið er til þess að á sambærilegum erlendum netsíðum, svo sem Netflix - sem er orðið býsna vinsælt hér á landi, er hægt að fá ótakmarkaðan aðgang að efni í heilan mánuð fyrir nokkurn veginn sama verð og einn þáttur og ein mynd kostar á Filma.is. Þessi verðmunur gerir það að mínu viti að verkum að lítil von er til þess að tilraunin skili tilætluðum árangri.
Það má því kannski segja að það sé skiljanlegt að SmáÍs berjist nú nokkuð harkalega gegn Netflix og ámóta netveitum. En síðan má deila um hvort það sé skynsamlegt. Nota bene þá er Netflix ekki ólöglegt og líklega einungis tímaspursmál hvenær fyrirtækið opnar íslenska síðu. Enn sem komið er þarf að fara krókaleiðir til þess að geta notað þjónustu Netflix hér á landi, en þær leiðir eru bæði einfaldar og ódýrar.
Ég tek það skýrt fram að ég er á móti ólöglegu niðurhali, en ég hef gerst sekur um það og ég skil mæta vel að fólk freistist til þess. Ég held hinsvegar að SmáÍs og fleiri sem hafa hagsmuni af sölu á höfundarréttarvörðu myndefni hér á landi verði að átta sig á því að veröldin er um það bil að verða eitt markaðssvæði. Það á ekki að vera neitt náttúrulögmál að myndefni sé margfalt dýrara hér á Íslandi en í löndunum í kring. Leyfið fólki að borga fyrir aðgengi að efni, en hafið gjaldið sambærilegt við það sem gerist annarsstaðar í heiminum. Ég trúi því að það sé besta leiðin til að stemma stigu við ólöglegu niðurhali.
Eigum við að skella okkur til Gilleleje?
Birt í Sunnlenska í september 2013
Ég er einn þeirra fjölmörgu Íslendinga sem skilja ekki þörfina á því að losna við flugvöllinn úr Vatnsmýrinni. Með tilheyrandi kostnaði. Vissulega er það svo að Vatnsmýrin er verðmætt byggingarland og hið ákjósanlegasta svæði fyrir alls konar aðra starfsemi, en ég get ekki tekið undir það að þar sé með öllu ómögulegt að hafa flugvöll.
Manni heyrist að ein aðalrök sumra Reykvíkinga fyrir því að völlurinn verði fluttur séu þau að ótækt sé að hafa flugvöll inni í miðri borg. Ég get vel skilið að einhverjum finnist það, en það er samt sem áður alþekkt um allan heim að flugvellir séu vel innan borgarmarka. Í mun fjölmennari borgum en Reykjavík. Dæmi sem við þekkjum vel er Kastrup flugvöllur á Amager í Kaupmannahöfn. Talsvert fleira fólk býr á Amager eyjunni en í allri Reykjavík. Þá eru íbúar Lundúnaborgar alvanir flugumferð yfir borginni því tveir alþjóðaflugvellir eru innan borgarmarkanna og fjórir til viðbótar rétt utan við borgina.
Sumir eru þeirrar skoðunar að best væri að innanlands- og millilandaflug væri á sama blettinum. Þannig er það til dæmis á áðurnefndum Kastrup flugvelli og er auðvitað vel þekkt fyrirkomulag um allan heim. Vandinn er sá að okkar millilandaflugvöllur er í Sandgerði. Og með fullri virðingu fyrir því annars ágæta sveitarfélagi þá er það hrein móðgun við fólk sem nýtir sér innanlandsflug að bjóða því upp á að lenda þar á leið sinni til höfuðborgarinnar. Þar með væri búið að lengja ferðatímann um að minnsta kosti helming. Með tilheyrandi kostnaði. Það er þessvegna ekkert skrýtið að landsbyggðarfólk skuli vilja hafa flugvöllinn áfram á sínum stað. Ef ég byggi í Esbjerg og þyrfti að fljúga til Köben þá yrði ég hreint ekkert kátur með að lenda í Gilleleje.
Ein helstu og heitustu rökin fyrir því að völlurinn verði áfram á sínum stað eru þau að nauðsynlegt sé að völlurinn sé nálægt okkar besta sjúkrahúsi. En það er eins með sjúkrahús og flugvelli að það er ekkert náttúrulögmál að þau eigi að vera í Vatnsmýrinni. Ég er til dæmis þeirrar skoðunar að það sé ekkert sérlega farsælt að troða nýju hátæknisjúkrahúsi niður þar sem því er ætlaður staður. En það er önnur saga. Kannski væri best að nýtt sjúkrahús og nýr flugvöllur fengju sameiginlegan stað einhversstaðar nær gatnamótum Suðurlands- og Vesturlandsvegar. Það kæmi sér allavega betur fyrir okkur Sunnlendinga.
Birt í Sunnlenska í september 2013
Ég er einn þeirra fjölmörgu Íslendinga sem skilja ekki þörfina á því að losna við flugvöllinn úr Vatnsmýrinni. Með tilheyrandi kostnaði. Vissulega er það svo að Vatnsmýrin er verðmætt byggingarland og hið ákjósanlegasta svæði fyrir alls konar aðra starfsemi, en ég get ekki tekið undir það að þar sé með öllu ómögulegt að hafa flugvöll.
Manni heyrist að ein aðalrök sumra Reykvíkinga fyrir því að völlurinn verði fluttur séu þau að ótækt sé að hafa flugvöll inni í miðri borg. Ég get vel skilið að einhverjum finnist það, en það er samt sem áður alþekkt um allan heim að flugvellir séu vel innan borgarmarka. Í mun fjölmennari borgum en Reykjavík. Dæmi sem við þekkjum vel er Kastrup flugvöllur á Amager í Kaupmannahöfn. Talsvert fleira fólk býr á Amager eyjunni en í allri Reykjavík. Þá eru íbúar Lundúnaborgar alvanir flugumferð yfir borginni því tveir alþjóðaflugvellir eru innan borgarmarkanna og fjórir til viðbótar rétt utan við borgina.
Sumir eru þeirrar skoðunar að best væri að innanlands- og millilandaflug væri á sama blettinum. Þannig er það til dæmis á áðurnefndum Kastrup flugvelli og er auðvitað vel þekkt fyrirkomulag um allan heim. Vandinn er sá að okkar millilandaflugvöllur er í Sandgerði. Og með fullri virðingu fyrir því annars ágæta sveitarfélagi þá er það hrein móðgun við fólk sem nýtir sér innanlandsflug að bjóða því upp á að lenda þar á leið sinni til höfuðborgarinnar. Þar með væri búið að lengja ferðatímann um að minnsta kosti helming. Með tilheyrandi kostnaði. Það er þessvegna ekkert skrýtið að landsbyggðarfólk skuli vilja hafa flugvöllinn áfram á sínum stað. Ef ég byggi í Esbjerg og þyrfti að fljúga til Köben þá yrði ég hreint ekkert kátur með að lenda í Gilleleje.
Ein helstu og heitustu rökin fyrir því að völlurinn verði áfram á sínum stað eru þau að nauðsynlegt sé að völlurinn sé nálægt okkar besta sjúkrahúsi. En það er eins með sjúkrahús og flugvelli að það er ekkert náttúrulögmál að þau eigi að vera í Vatnsmýrinni. Ég er til dæmis þeirrar skoðunar að það sé ekkert sérlega farsælt að troða nýju hátæknisjúkrahúsi niður þar sem því er ætlaður staður. En það er önnur saga. Kannski væri best að nýtt sjúkrahús og nýr flugvöllur fengju sameiginlegan stað einhversstaðar nær gatnamótum Suðurlands- og Vesturlandsvegar. Það kæmi sér allavega betur fyrir okkur Sunnlendinga.
Vegasjoppudrasl
Birt í Sunnlenska í ágúst 2013
Ég hef verið svo heppinn að fá að ferðast heilmikið um landið í tengslum við hlutastarf mitt. Nú er svo komið, eftir margra ára þeyting um landið, að það er varla til sá þéttbýlisstaður á landinu sem ég hef ekki komið á. Sem eru vitanlega forréttindi.
Það er líka varla til sú vegasjoppa sem ég hef ekki átt viðskipti við á þessum þeytingi. Það eru ekki sömu forréttindin.
Ég hef oft furðað mig á því á ferðum mínum um hringveginn hversu lítill metnaður er víðast hvar í matseld. Auðvitað eru á þessu ánægjulegar undantekningar – og svo allrar sanngirni sé gætt þá hefur standardinn heldur hækkað undanfarin ár. En betur má ef duga skal.
Við Íslendingar státum okkur oft af því að eiga besta fisk í heimi og besta kjöt í heimi. Ferðist maður um þjóðveg 1 leyfir maður sér oft að efast um að þessi belgingur eigi rétt á sér.
Ferskur fiskur, sem ætti að vera vandræðalítið að útvega hérlendis, sést til dæmis varla á matseðlum vegasjoppa landsins. Sé fiskur á seðlinum er hann oftar en ekki ræfilstuska sem búið er að djúpsteikja í orly. Upp úr sömu feitinni og kjúklinginn og frönsku kartöflurnar.
Sama má segja um ferskt kjöt. Panti maður sér hamborgara má maður vera nokkuð viss um að fá sojablandað beljukjöt, nauðaómerkilegur snitsel löðrandi í kryddlegi er seldur sem dýrindis steik og svo mætti lengi telja.
Eftir því sem ferðunum um hringveginn fjölgar lærir maður að vingsa úr staðina sem vert er að stoppa á. Þeir eru sorglega fáir – og langt á milli þeirra. En það er þess virði að láta sig hafa það að keyra um langan veg, framhjá draslsjoppunum, til þess að fá ferskan og staðgóðan málsverð sem ekki er löðrandi í ósóma.
Þær eru orðnar ansi margar vegasjoppurnar sem ég er hættur að stoppa í. Sjálfsagt skiptir það engu máli fyrir viðskiptin. Þau virðast alltaf blómstra og í sjálfu sér hef ég ekkert við það að athuga. Verra þykir mér hvað vinsældir þeirra staða sem reyna að gera hlutina af meiri metnaði en áðurnefndar sjoppur virðast oft grátlega litlar. Það er umhugsunarefni.
Birt í Sunnlenska í ágúst 2013
Ég hef verið svo heppinn að fá að ferðast heilmikið um landið í tengslum við hlutastarf mitt. Nú er svo komið, eftir margra ára þeyting um landið, að það er varla til sá þéttbýlisstaður á landinu sem ég hef ekki komið á. Sem eru vitanlega forréttindi.
Það er líka varla til sú vegasjoppa sem ég hef ekki átt viðskipti við á þessum þeytingi. Það eru ekki sömu forréttindin.
Ég hef oft furðað mig á því á ferðum mínum um hringveginn hversu lítill metnaður er víðast hvar í matseld. Auðvitað eru á þessu ánægjulegar undantekningar – og svo allrar sanngirni sé gætt þá hefur standardinn heldur hækkað undanfarin ár. En betur má ef duga skal.
Við Íslendingar státum okkur oft af því að eiga besta fisk í heimi og besta kjöt í heimi. Ferðist maður um þjóðveg 1 leyfir maður sér oft að efast um að þessi belgingur eigi rétt á sér.
Ferskur fiskur, sem ætti að vera vandræðalítið að útvega hérlendis, sést til dæmis varla á matseðlum vegasjoppa landsins. Sé fiskur á seðlinum er hann oftar en ekki ræfilstuska sem búið er að djúpsteikja í orly. Upp úr sömu feitinni og kjúklinginn og frönsku kartöflurnar.
Sama má segja um ferskt kjöt. Panti maður sér hamborgara má maður vera nokkuð viss um að fá sojablandað beljukjöt, nauðaómerkilegur snitsel löðrandi í kryddlegi er seldur sem dýrindis steik og svo mætti lengi telja.
Eftir því sem ferðunum um hringveginn fjölgar lærir maður að vingsa úr staðina sem vert er að stoppa á. Þeir eru sorglega fáir – og langt á milli þeirra. En það er þess virði að láta sig hafa það að keyra um langan veg, framhjá draslsjoppunum, til þess að fá ferskan og staðgóðan málsverð sem ekki er löðrandi í ósóma.
Þær eru orðnar ansi margar vegasjoppurnar sem ég er hættur að stoppa í. Sjálfsagt skiptir það engu máli fyrir viðskiptin. Þau virðast alltaf blómstra og í sjálfu sér hef ég ekkert við það að athuga. Verra þykir mér hvað vinsældir þeirra staða sem reyna að gera hlutina af meiri metnaði en áðurnefndar sjoppur virðast oft grátlega litlar. Það er umhugsunarefni.
Svo skal böl bæta
Birt í Sunnlenska í júlí 2013
Ég var svo heppinn að geta eytt hluta sumarfrísins í útlöndum þar sem veðrið var heldur skaplegra en hér á Suðurlandinu. Ég hef þessvegna ekki látið ótíðina fara of mikið í taugarnar á mér. Þvert á móti hef ég reynt að hughreysta vini mína sem hafa allt á hornum sér þegar talið berst að veðri. Rétt eins og efnamaðurinn sem kastar brauðmolum til almúgans.
Ég man þá tíð að maður tók með sér nesti og uppblásnar slöngur til þess að leika sér í tjörnunum sem iðulega mynduðust um það bil þar sem Fjölbrautaskóli Suðurlands stendur nú. Eftir langvarandi rigningar. Þessi upprifjun mín bætir geð vina minna ekki neitt.
Ég man líka þá tíð þegar Nokia voru stígvél. Ekki batnar ástand félaga minna heldur neitt að ráði þegar ég lýg því að ég hafi nánast alla barnæsku mína verið klæddur í slíkan fótabúnað. Ef ekki Nokia, þá Viking. Keypt í K.Á eða Höfn.
Svo skal böl bæta að benda á eitthvað annað. Ég er semsagt farinn að stunda þessa gömlu iðju. En það bætir ástand manns ekki neitt að vita af því að einhver annar hafi það meira skítt. Maður er orðinn svo góðu vanur, ofdekraður hreinlega, að maður leiðir ekki einu sinni hugann að svöngu börnunum í Afríku þegar maður fær sér ábót á diskinn. Maður vill bara hafa það gott.
En maður hrekkur samt óneitanlega við þegar manni berast fregnir af fáránleikanum í eyðimörkinni í Dubai. Fyrst af góðum dreng héðan af Suðurlandinu, sem mátti dúsa þar lengi í baráttu sinni við kerfið, og nú síðast af norsku stúlkunni sem eftir nauðgun var dæmd fyrir að stunda kynlíf utan hjónabands!
Emírinn í Dubai hefur reyndar náðað hana eftir að alheimspressan fór á hliðina, en hversu margar stúlkur skyldu nú dúsa í dúbæskum fangelsum fyrir ámóta vitleysu. Er ekki vert að velta því fyrir sér? Stúlkur sem ekki fá athygli heimspressunnar.
Ég verð að segja að þeir eru of klikkaðir fyrir minn smekk í sólinni þarna suðurfrá. Þá er nú sunnlenska slagviðrið betra.
Svo skal böl bæta…….
Birt í Sunnlenska í júlí 2013
Ég var svo heppinn að geta eytt hluta sumarfrísins í útlöndum þar sem veðrið var heldur skaplegra en hér á Suðurlandinu. Ég hef þessvegna ekki látið ótíðina fara of mikið í taugarnar á mér. Þvert á móti hef ég reynt að hughreysta vini mína sem hafa allt á hornum sér þegar talið berst að veðri. Rétt eins og efnamaðurinn sem kastar brauðmolum til almúgans.
Ég man þá tíð að maður tók með sér nesti og uppblásnar slöngur til þess að leika sér í tjörnunum sem iðulega mynduðust um það bil þar sem Fjölbrautaskóli Suðurlands stendur nú. Eftir langvarandi rigningar. Þessi upprifjun mín bætir geð vina minna ekki neitt.
Ég man líka þá tíð þegar Nokia voru stígvél. Ekki batnar ástand félaga minna heldur neitt að ráði þegar ég lýg því að ég hafi nánast alla barnæsku mína verið klæddur í slíkan fótabúnað. Ef ekki Nokia, þá Viking. Keypt í K.Á eða Höfn.
Svo skal böl bæta að benda á eitthvað annað. Ég er semsagt farinn að stunda þessa gömlu iðju. En það bætir ástand manns ekki neitt að vita af því að einhver annar hafi það meira skítt. Maður er orðinn svo góðu vanur, ofdekraður hreinlega, að maður leiðir ekki einu sinni hugann að svöngu börnunum í Afríku þegar maður fær sér ábót á diskinn. Maður vill bara hafa það gott.
En maður hrekkur samt óneitanlega við þegar manni berast fregnir af fáránleikanum í eyðimörkinni í Dubai. Fyrst af góðum dreng héðan af Suðurlandinu, sem mátti dúsa þar lengi í baráttu sinni við kerfið, og nú síðast af norsku stúlkunni sem eftir nauðgun var dæmd fyrir að stunda kynlíf utan hjónabands!
Emírinn í Dubai hefur reyndar náðað hana eftir að alheimspressan fór á hliðina, en hversu margar stúlkur skyldu nú dúsa í dúbæskum fangelsum fyrir ámóta vitleysu. Er ekki vert að velta því fyrir sér? Stúlkur sem ekki fá athygli heimspressunnar.
Ég verð að segja að þeir eru of klikkaðir fyrir minn smekk í sólinni þarna suðurfrá. Þá er nú sunnlenska slagviðrið betra.
Svo skal böl bæta…….
Listin að blístra og blikka
Birt í Sunnlenska í júní 2013
Yngsta barnið á heimilinu reynir dálítið á þolrif annarra fjölskyldumeðlima þessa dagana. Ástæðan? Jú, hún er að æfa sig að blístra.
Ég fetti ekki fingur út í þessar æfingar, vegna þess að ég gleðst yfir því að það skuli enn vera svo, á tímum tækni sem við pabbarnir skiljum ekki alltaf, að krakkar finni sig knúna til þess að læra að blístra. Ég hélt hreinlega að samfélagið gerði ekki lengur kröfu um slíka kunnáttu.
Ég man sjálfur eftir ákveðinni pressu frá félögunum í sambandi við atriði sem betra var að kunna á mínum ungdómsárum, ef maður vildi teljast maður með mönnum. Hluti eins og að geta flautað lagstúf, blístrað svo heyrðist milli bæja, smellt fingrum, gert prumphljóð með handleggjunum og blikkað augum, svo fátt eitt sé nefnt.
Ég var hálf lélegur í þessu öllu saman og fannst ég alls ekki eins töff og félagarnir, sem fljótari voru til að ná valdi á þessari færni allri saman.
Ég man sérstaklega eftir glímunni við tvennt. Hið fyrra var líklega það sem mig langaði mest að kunna. Listin að blikka. Einhvernveginn var tíðarandinn þannig í mínu ungdæmi að það þótti fátt svalara en að blikka stelpur! Ég gat hinsvegar ekki með nokkru móti blikkað án þess að restin af andlitinu afmyndaðist. Og get ekki enn. Það gerði mér kærustuleit afsakaplega erfiða og kom sér ekki síður illa þegar hið vinsæla spil Morðingi, var á dagskrá.
Seinna atriðið sem ég náði aldrei tökum á, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir, var að reykja. Fátt þótti flottara í þá daga og maður reyndi og reyndi. Ég held einmitt að ég hafi verið á svipuðum aldri og yngsta barnið mitt er í dag, þegar við félagarnir stálum pakka af Viceroy og púuðum hann allan í kofa á bak við hús. Það var skemmtilegt á meðan á því stóð, en endaði ekkert sérstaklega vel.
En þrátt fyrir uppköst og ógleði gafst maður ekki upp. Þegar ég síðan loks náði tökum á því að taka ofan í mig var mér sagt að ég héldi asnalega á sígarettunni. Þá var mér öllum lokið.
Birt í Sunnlenska í júní 2013
Yngsta barnið á heimilinu reynir dálítið á þolrif annarra fjölskyldumeðlima þessa dagana. Ástæðan? Jú, hún er að æfa sig að blístra.
Ég fetti ekki fingur út í þessar æfingar, vegna þess að ég gleðst yfir því að það skuli enn vera svo, á tímum tækni sem við pabbarnir skiljum ekki alltaf, að krakkar finni sig knúna til þess að læra að blístra. Ég hélt hreinlega að samfélagið gerði ekki lengur kröfu um slíka kunnáttu.
Ég man sjálfur eftir ákveðinni pressu frá félögunum í sambandi við atriði sem betra var að kunna á mínum ungdómsárum, ef maður vildi teljast maður með mönnum. Hluti eins og að geta flautað lagstúf, blístrað svo heyrðist milli bæja, smellt fingrum, gert prumphljóð með handleggjunum og blikkað augum, svo fátt eitt sé nefnt.
Ég var hálf lélegur í þessu öllu saman og fannst ég alls ekki eins töff og félagarnir, sem fljótari voru til að ná valdi á þessari færni allri saman.
Ég man sérstaklega eftir glímunni við tvennt. Hið fyrra var líklega það sem mig langaði mest að kunna. Listin að blikka. Einhvernveginn var tíðarandinn þannig í mínu ungdæmi að það þótti fátt svalara en að blikka stelpur! Ég gat hinsvegar ekki með nokkru móti blikkað án þess að restin af andlitinu afmyndaðist. Og get ekki enn. Það gerði mér kærustuleit afsakaplega erfiða og kom sér ekki síður illa þegar hið vinsæla spil Morðingi, var á dagskrá.
Seinna atriðið sem ég náði aldrei tökum á, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir, var að reykja. Fátt þótti flottara í þá daga og maður reyndi og reyndi. Ég held einmitt að ég hafi verið á svipuðum aldri og yngsta barnið mitt er í dag, þegar við félagarnir stálum pakka af Viceroy og púuðum hann allan í kofa á bak við hús. Það var skemmtilegt á meðan á því stóð, en endaði ekkert sérstaklega vel.
En þrátt fyrir uppköst og ógleði gafst maður ekki upp. Þegar ég síðan loks náði tökum á því að taka ofan í mig var mér sagt að ég héldi asnalega á sígarettunni. Þá var mér öllum lokið.
Aukin hagsæld?
Birt í Sunnlenska í maí 2013
Svonefndur samráðsvettvangur um aukna hagsæld á Íslandi hefur nú skilað skýrslu um aðgerðir sem eiga að stuðla að auknum langtímahagvexti á Íslandi. Mesta athygli hafa hugmyndir hópsins um sameiningar sveitarfélaga og aðgerðir í menntamálum vakið.
Hópurinn leggur meðal annars til að sveitarfélögum verði fækkað verulega, að framhalds- og grunnskólum verði fækkað og fjölgað verði í bekkjardeildum.
Sjálfsagt er hægt að færa fyrir því ágæt rök að þessar aðgerðir hafi einhvern peningalegan sparnað í för með sér. En það er ekki þar með sagt að það sé skynsamlegt að ráðast í þær allar.
Ég er í sjálfu sér ánægður með að það skuli vera gerð tilraun til þess að koma af stað þverpólitískri samræðu um aukna hagsæld hér á landi. Mér finnst líka sumt af því sem ég hef kynnt mér í tillögum hópsins hljóma skynsamlega. Svo sem hugmyndir um sameiningar sveitarfélaga. En það kemur mér óþægilega á óvart hve vanhugsaðar tillögur hópsins í menntamálum virðast.
Í þessum stutta pistli um daginn og veginn gefst lítið svigrúm til þess að ræða þau mál út í hörgul, en þó er hægt að benda á örfá atriði sem gefa skakka mynd af kostnaði við skólakerfið á Íslandi í samanburði við önnur lönd.
Kostnaður við að halda úti skólum í dreifðari byggðum landsins er til dæmis augljós. Það kemur kannski betur út í Excel skjalinu að leggja niður grunnskólann á Kirkjubæjarklaustri og keyra börnin frekar í Vík. En hefur það í för með sér aukna hagsæld fyrir íbúa á því svæði?
Útgjöld til skólamála sem hlutfall af vergri landsframleiðslu gefa líka skakka mynd. Í frægri McKinsey skýrslu, sem vinna hópsins byggir að einhverjum hluta á, kemur einmitt fram að verg landsframleiðsla á mann hér á landi er mun minni en í samanburðarlöndunum. Sá samanburður fellur þessvegna kylliflatur um sjálfan sig. Og svo mætti lengi telja.
Það breytir því ekki að ég fagna umræðunni og vona að hún verði til góðs.
Birt í Sunnlenska í maí 2013
Svonefndur samráðsvettvangur um aukna hagsæld á Íslandi hefur nú skilað skýrslu um aðgerðir sem eiga að stuðla að auknum langtímahagvexti á Íslandi. Mesta athygli hafa hugmyndir hópsins um sameiningar sveitarfélaga og aðgerðir í menntamálum vakið.
Hópurinn leggur meðal annars til að sveitarfélögum verði fækkað verulega, að framhalds- og grunnskólum verði fækkað og fjölgað verði í bekkjardeildum.
Sjálfsagt er hægt að færa fyrir því ágæt rök að þessar aðgerðir hafi einhvern peningalegan sparnað í för með sér. En það er ekki þar með sagt að það sé skynsamlegt að ráðast í þær allar.
Ég er í sjálfu sér ánægður með að það skuli vera gerð tilraun til þess að koma af stað þverpólitískri samræðu um aukna hagsæld hér á landi. Mér finnst líka sumt af því sem ég hef kynnt mér í tillögum hópsins hljóma skynsamlega. Svo sem hugmyndir um sameiningar sveitarfélaga. En það kemur mér óþægilega á óvart hve vanhugsaðar tillögur hópsins í menntamálum virðast.
Í þessum stutta pistli um daginn og veginn gefst lítið svigrúm til þess að ræða þau mál út í hörgul, en þó er hægt að benda á örfá atriði sem gefa skakka mynd af kostnaði við skólakerfið á Íslandi í samanburði við önnur lönd.
Kostnaður við að halda úti skólum í dreifðari byggðum landsins er til dæmis augljós. Það kemur kannski betur út í Excel skjalinu að leggja niður grunnskólann á Kirkjubæjarklaustri og keyra börnin frekar í Vík. En hefur það í för með sér aukna hagsæld fyrir íbúa á því svæði?
Útgjöld til skólamála sem hlutfall af vergri landsframleiðslu gefa líka skakka mynd. Í frægri McKinsey skýrslu, sem vinna hópsins byggir að einhverjum hluta á, kemur einmitt fram að verg landsframleiðsla á mann hér á landi er mun minni en í samanburðarlöndunum. Sá samanburður fellur þessvegna kylliflatur um sjálfan sig. Og svo mætti lengi telja.
Það breytir því ekki að ég fagna umræðunni og vona að hún verði til góðs.