10. október 2008 var föstudagur. Seinnipart dagsins var ég á leið í sund, sem er í sjálfu sér ekki í frásögur færandi, nema fyrir þær sakir að á leiðinni hvellsprakk dekk á bílnum með slíkum tilþrifum að ekki var annað að gera en að henda því og kaupa nýtt.
Mér þótti þetta súrt. Ekki bara vegna þess að mér drepleiðist að skipta um dekk, heldur líka vegna þess að dekkið var aðeins nokkurra daga gamalt. Ég hafði keypt nýjan dekkjagang undir bílinn þá um mánaðamótin. Fjögur dekk á 10 þúsund krónur stykkið.
Ekki batnaði geð mitt þegar ég straujaði kortið fyrir nýja dekkinu sem ég neyddist til að kaupa. Skyndilega kostaði það 20 þúsund. Nákvæmlega eins dekk og ég hafði keypt nokkrum dögum áður, á nákvæmlega sama stað.
Förum aðeins yfir þetta:
1. október kaupi ég 4 dekk á 10.000.- stk.
6. október verður bankahrun.
10. október kaupi ég alveg eins dekk á 20.000.- stk.
Nú er það svo að fáir, ef nokkrir, stóðu í innflutningi fyrstu dagana eftir hrun. Það var einfaldlega ekki hægt. Þessvegna finnst mér afar sennilegt að dekkið atarna hafi verið flutt inn á sama tíma og dekkin sem ég keypti nokkrum dögum áður. Semsagt úr sama dekkjastaflanum, sem kostaði dekkjasalann sama pening. Skýringin sem ég fékk hjá honum var samt sem áður sú að gengið væri farið til andskotans.
Í þessari sögu af dekkjaviðskiptum mínum fyrir og eftir hrun kristallast í raun það ástand sem íslensk heimili búa við. Græðgi dekkjasalans hækkaði nefnilega ekki bara útgjöld mín þennan daginn, heldur líka um ókomna framtíð því hækkunin fór beint inn í neysluverðsvísitölu - sem síðan hækkaði verðtryggða lánið mitt. Eigum við ekki að hætta þessu rugli gott fólk?
Þeir eru til sem halda því fram að óstöðugleikinn á Íslandi sé ekki krónunni að kenna, heldur lélegri hagstjórn. Ef hún verði bætt hverfi sveiflurnar. Þetta kann að hljóma sannfærandi en veruleikinn er ekki þannig. Krónan veitir mönnum eins og dekkjasalanum skjól fyrir viðskiptahætti sem eru ekki boðlegir íslenskum heimilum. Gerir verðsamanburð við útlönd erfiðari og er auk þess eina ástæða þess að við búum við verðtryggingu á lánamarkaði.
Króna sem sveiflast til og frá af minnsta tilefni veitir líka þeim sem hafa aðgang að gjaldeyrismarkaði ótrúlega möguleika á skjótfengnum gróða. Gjaldeyrisbrask hefur verið ein arðbærasta iðja þeirra sem hafa aðgang að gjaldeyrismörkuðum. Bæði fyrir og eftir hrun. Auðvitað vill þetta fólk ekki fá annan gjaldmiðil.
Krónan hefur sveiflast upp og niður alla tíð. Aðallega niður. Og hún mun halda áfram að gera það. Margir fagna þessum sveigjanleika. Ég geri það alls ekki. Ég vil ekki bjóða mínum afkomendum upp á það að eitt sprungið dekk geti stofnað heimilisrekstri þeirra í voða.
Mér þótti þetta súrt. Ekki bara vegna þess að mér drepleiðist að skipta um dekk, heldur líka vegna þess að dekkið var aðeins nokkurra daga gamalt. Ég hafði keypt nýjan dekkjagang undir bílinn þá um mánaðamótin. Fjögur dekk á 10 þúsund krónur stykkið.
Ekki batnaði geð mitt þegar ég straujaði kortið fyrir nýja dekkinu sem ég neyddist til að kaupa. Skyndilega kostaði það 20 þúsund. Nákvæmlega eins dekk og ég hafði keypt nokkrum dögum áður, á nákvæmlega sama stað.
Förum aðeins yfir þetta:
1. október kaupi ég 4 dekk á 10.000.- stk.
6. október verður bankahrun.
10. október kaupi ég alveg eins dekk á 20.000.- stk.
Nú er það svo að fáir, ef nokkrir, stóðu í innflutningi fyrstu dagana eftir hrun. Það var einfaldlega ekki hægt. Þessvegna finnst mér afar sennilegt að dekkið atarna hafi verið flutt inn á sama tíma og dekkin sem ég keypti nokkrum dögum áður. Semsagt úr sama dekkjastaflanum, sem kostaði dekkjasalann sama pening. Skýringin sem ég fékk hjá honum var samt sem áður sú að gengið væri farið til andskotans.
Í þessari sögu af dekkjaviðskiptum mínum fyrir og eftir hrun kristallast í raun það ástand sem íslensk heimili búa við. Græðgi dekkjasalans hækkaði nefnilega ekki bara útgjöld mín þennan daginn, heldur líka um ókomna framtíð því hækkunin fór beint inn í neysluverðsvísitölu - sem síðan hækkaði verðtryggða lánið mitt. Eigum við ekki að hætta þessu rugli gott fólk?
Þeir eru til sem halda því fram að óstöðugleikinn á Íslandi sé ekki krónunni að kenna, heldur lélegri hagstjórn. Ef hún verði bætt hverfi sveiflurnar. Þetta kann að hljóma sannfærandi en veruleikinn er ekki þannig. Krónan veitir mönnum eins og dekkjasalanum skjól fyrir viðskiptahætti sem eru ekki boðlegir íslenskum heimilum. Gerir verðsamanburð við útlönd erfiðari og er auk þess eina ástæða þess að við búum við verðtryggingu á lánamarkaði.
Króna sem sveiflast til og frá af minnsta tilefni veitir líka þeim sem hafa aðgang að gjaldeyrismarkaði ótrúlega möguleika á skjótfengnum gróða. Gjaldeyrisbrask hefur verið ein arðbærasta iðja þeirra sem hafa aðgang að gjaldeyrismörkuðum. Bæði fyrir og eftir hrun. Auðvitað vill þetta fólk ekki fá annan gjaldmiðil.
Krónan hefur sveiflast upp og niður alla tíð. Aðallega niður. Og hún mun halda áfram að gera það. Margir fagna þessum sveigjanleika. Ég geri það alls ekki. Ég vil ekki bjóða mínum afkomendum upp á það að eitt sprungið dekk geti stofnað heimilisrekstri þeirra í voða.