Áður birt í Sunnlenska Fréttablaðinu 20. mars 2013.
Undanfarna daga hefur kjöthneyksli af ýmsu tagi verið í fréttum. Findus hefur selt heilu hrossastóðin sem fínustu naut og Gæðakokkar hafa tekið svindlið skrefinu lengra og selt nautabökur- og bollur með engu nautakjöti. Ofan á þetta berast síðan fréttir af vitlausum innihaldslýsingum, sem er kannski enn alvarlega en nautakjötsleysið því slíkt getur beinlínis verið hættulegt. Þessir viðskiptahættir hafa valdið fjaðrafoki bæði hér heima og í útlöndum, en kannski kemur mest á óvart hversu mikið þetta kemur á óvart.
Ég hafði auðvitað ekki hugmynd um að Findus seldi hross sem naut og Gæðakokkar sneyddu alfarið hjá kjöti í sínum kjötréttum, en samt sem áður kemur mér sem neytanda það ekki sérstaklega á óvart að svindlað sé á mér. Ef ég á að segja alveg eins og er. Það hefur oft gerst bæði í verslunum og á veitingastöðum að beljur verði naut og hænur kjúklingar, svo dæmi sé tekið. Bæði hér heima og úti í hinum stóra heimi.
Sem betur fer eru tilvik sem þessi samt undantekningar fremur en regla, vona ég að minnsta kosti. Ég reikna með að flestir sem höndla með matvöru geri það eins vel og heiðarlega og þeir geta, en svörtu sauðirnir þurfa ekki að vera margir til þess að eyðileggja orðspor heilu vöruflokkanna. Ég held til dæmis að frosnar nautabökur og lasagne séu ekki vinsælustu vörur í búðunum í dag, jafnvel þótt þær séu hvorki frá Findus né Gæðakokkum.
Bændasamtök Íslands hafa réttilega bent á að matvælaframleiðendur sem haga sér með þessum hætti séu ekki aðeins að svíkja neytendur, heldur einnig bændur. Það er vitanlega hárrétt og kannski enn alvarlegri glæpur. En það er því miður ekkert nýtt að þannig sé farið með bændur.
Sala á íslensku lambakjöti er kannski skýrasta dæmið um hvernig dapurlegir viðskiptahættir hafa ekki verið vörunni til framdráttar. Á góðum degi er íslenska lambið besti matur í heimi, en satt best að segja á lambið ekki marga góða daga í íslenskum stórmörkuðum. Það virðist nefnilega vera algjört forgangsmál að koma illseljanlegum hlutum lambsins út og þessvegna er framparturinn baðaður í kryddlegi og seldur sem steik og góður hluti frampartsins látinn fylgja með hryggnum. Ef maður kaupir síðan læri þá fylgir ævinlega góður partur af slögum með og svo auðvitað hækilbeinið. Oftar en ekki er meira að segja búið að saga hækilbeinið næstum alveg af og böggla það undir lærið svo það sjáist ekki þegar varan er keypt. Svo skilja kjötkaupmenn ekkert í því að unga fólkið vilji frekar pasta.
Undanfarna daga hefur kjöthneyksli af ýmsu tagi verið í fréttum. Findus hefur selt heilu hrossastóðin sem fínustu naut og Gæðakokkar hafa tekið svindlið skrefinu lengra og selt nautabökur- og bollur með engu nautakjöti. Ofan á þetta berast síðan fréttir af vitlausum innihaldslýsingum, sem er kannski enn alvarlega en nautakjötsleysið því slíkt getur beinlínis verið hættulegt. Þessir viðskiptahættir hafa valdið fjaðrafoki bæði hér heima og í útlöndum, en kannski kemur mest á óvart hversu mikið þetta kemur á óvart.
Ég hafði auðvitað ekki hugmynd um að Findus seldi hross sem naut og Gæðakokkar sneyddu alfarið hjá kjöti í sínum kjötréttum, en samt sem áður kemur mér sem neytanda það ekki sérstaklega á óvart að svindlað sé á mér. Ef ég á að segja alveg eins og er. Það hefur oft gerst bæði í verslunum og á veitingastöðum að beljur verði naut og hænur kjúklingar, svo dæmi sé tekið. Bæði hér heima og úti í hinum stóra heimi.
Sem betur fer eru tilvik sem þessi samt undantekningar fremur en regla, vona ég að minnsta kosti. Ég reikna með að flestir sem höndla með matvöru geri það eins vel og heiðarlega og þeir geta, en svörtu sauðirnir þurfa ekki að vera margir til þess að eyðileggja orðspor heilu vöruflokkanna. Ég held til dæmis að frosnar nautabökur og lasagne séu ekki vinsælustu vörur í búðunum í dag, jafnvel þótt þær séu hvorki frá Findus né Gæðakokkum.
Bændasamtök Íslands hafa réttilega bent á að matvælaframleiðendur sem haga sér með þessum hætti séu ekki aðeins að svíkja neytendur, heldur einnig bændur. Það er vitanlega hárrétt og kannski enn alvarlegri glæpur. En það er því miður ekkert nýtt að þannig sé farið með bændur.
Sala á íslensku lambakjöti er kannski skýrasta dæmið um hvernig dapurlegir viðskiptahættir hafa ekki verið vörunni til framdráttar. Á góðum degi er íslenska lambið besti matur í heimi, en satt best að segja á lambið ekki marga góða daga í íslenskum stórmörkuðum. Það virðist nefnilega vera algjört forgangsmál að koma illseljanlegum hlutum lambsins út og þessvegna er framparturinn baðaður í kryddlegi og seldur sem steik og góður hluti frampartsins látinn fylgja með hryggnum. Ef maður kaupir síðan læri þá fylgir ævinlega góður partur af slögum með og svo auðvitað hækilbeinið. Oftar en ekki er meira að segja búið að saga hækilbeinið næstum alveg af og böggla það undir lærið svo það sjáist ekki þegar varan er keypt. Svo skilja kjötkaupmenn ekkert í því að unga fólkið vilji frekar pasta.